Saturday, 10 December 2016

рдЧांрдзी рдЬी рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рддрде्рдп


  ​ *❒ рдкूрд░्рд╡ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдкрд░ рдкूрдЫे рдЧрдП рдк्рд░рд╢्рди*
     ━━━━━━━━━━━━━━━━━━
*рдЬैрд╕ाрдХि рдЖрдк рдЬाрдирддे рд╣ै рдХी рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рд╣рдоाрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░-рдкिрддा рд╣ैं।рдЕрдзिрдХрддрд░ рдк्рд░рддिрдпोрдЧी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдкрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫे рдЬाрддे рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╣рдо рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдкрд░ рд╡िрдЧрдд рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдкूрдЫे рдЧрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рдиों рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ा рд░рд╣ें рд╣ैं।*

*1. рдЧांрдзीрдЬी рдХा рдЬрди्рдо рдХрдм рд╣ुрдЖ?*
Answer: 2 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░, 1869 рдоें

*2. рдЧांрдзीрдЬी рд╡рдХाрд▓рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдХे рдХрдм рдЧрдП рдеे?*
Answer: 1893 рдоें

*3. рдЧांрдзी рдЬी рдиे  рдкрд╣рд▓ी рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрдм рдХिрдпा рдХिрдпा?*
Answer: рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1906 рдоें рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा, рдЯ्рд░ांрд╕рд╡ाрд▓ рдоें рднाрд░рддीрдпों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЬाрд░ी рдПрд╢िрдпाрдИ рдЕрдз्рдпाрджेрд╢ рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें

*4. рдЧांрдзी рдЬी  рдХो рдкрд╣рд▓ी рдХाрд░ाрд╡ाрд╕ рдХрдм рд╣ुрдЖ рдеा?*
Answer: рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рдЬोрд╣ाрдиिрд╕рдмрд░्рдЧ рдоें 1908

*5. рдХिрд╕ рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдоें рдЧांрдзी рдЕрдкрдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдкрджрд╕्рде рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा?*
Answer: рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рдкीрдЯрд░рдоैрд░िрдЯ्рд╕рдмрд░्рдЧ рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдкрд░

*6. рдЧांрдзीрдЬी рдиे рдЯाрд▓рд╕्рдЯाрдп рдлाрд░्рдо (рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा)  рдХрдм рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдеा?*
Answer: 1910 рдоें

*7. рдЧांрдзीрдЬी рдлीрдиिрдХ्рд╕ рд╕ेрдЯрд▓рдоेंрдЯ рдХрд╣ाँ рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рдеा?*
Answer: рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдХे рдбрд░рдмрди рдоें

*8. рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рдЧांрдзी рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ुрд░ू рдХिрдпे рдЧрдП рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдХा рдХ्рдпा рдиाрдо рд╣ै?*
Answer: рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкिрдиिрдпрди (1904)

*9. рдЧांрдзी рдЬी рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рд╕े рднाрд░рдд рдХрдм рд▓ौрдЯे?*
Answer: 9 рдЬрдирд╡рд░ी 1915.
9 рдЬрдирд╡рд░ी рдХो рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг *рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рджिрд╡рд╕* рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै ।

*10. рднाрд░рдд рдоें рдЧांрдзी рдЬी  рдХा рдк्рд░рдердо рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдХрд╣ाँ рд╣ुрдЖ рдеा?*
Answer: рдпрд╣ 1917 рдоें рдЪंрдкाрд░рдг рдоें рдЗंрдбिрдЧो рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा l

*11. рдЧांрдзी рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЕрдирд╢рди (рднाрд░рдд рдоें рдЧांрдзी рдХे рджूрд╕рд░े рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣) рдХрд╣ाँ рд╣ुрдЖ рдеा?*
Answer: рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж рдоें

*12. рдХिрд╕ рдХाрд░рдг рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рдХैрд╕рд░-рдП-рд╣िрди्рдж рдкрджрд╡ी рдЫोреЬ рджी рдеी?*
Answer: рдЬрд▓िрдпांрд╡ाрд▓ा рдмाрдЧ рдирд░рд╕ंрд╣ाрд░ (1919)

*13. рдпंрдЧ рдЗंрдбिрдпा рдФрд░ рдирд╡рдЬीрд╡рди рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдХा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрд╕ рдиे рдХिрдпा рдеा?*
Answer: рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी

*14. рдХिрд╕ рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдЧांрдзी рдЬी рдХी рдеी?*
Answer: 1924 рдоें рдмेрд▓рдЧाрдо рдоें рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХी

*15. 1932 рдоें рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рд╣рд░िрдЬрди рд╕рдоाрдЬ рдХिрд╕рдиे рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдеा ?*
Answer: рд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी

*16. рд╡рд░्рдзा рдЖрд╢्рд░рдо рдХрд╣ाँ рд╕्рдеिрдд рд╣ै?*
Answer: рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें

*17. рдЧांрдзीрдЬी рдиे рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рд╣рд░िрдЬрди рдХрдм рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдеा?*
Answer: 1933

*18. рдЧांрдзीрдЬी рдиे рд╕ुрднाрд╖ рдЪंрдж्рд░ рдмोрд╕ рдХो  ________ рдХрд╣ा?*
Answer: рджेрд╢-рднрдХ्рдд

19. рдЧाँрдзी рдЬी рдХो рдЕрд░्рдж्рдз рдирдЧ्рди реЮреШीрд░ *рдХिрд╕ рдиे рдХрд╣ा?*
Answer: рд╡िंрд╕्рдЯрди рдЪрд░्рдЪिрд▓

*20. рдЯैрдЧोрд░ рдХो рдЧुрд░ुрджेрд╡ рдХा рдиाрдо рдХिрд╕ рдиे рджिрдпा*
Answer: рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдиे

*21. рдЧाँрдзी рдЬी рдХो рдорд╣ाрдд्рдоा рдХिрд╕рдиे рдХрд╣ा?*
Answer: рдЯैрдЧोрд░

*22. рдЧाँрдзी рдЬी рдХा рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рдЧुрд░ु рдХौрди рдеा?*
Answer: рдЧोрдкाрд▓ рдХृрд╖्рдг рдЧोрдЦрд▓े

*23. рдЧाँрдзी рдХा рдЕрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЧुрд░ु рдХौрди рд╣ै?*
Answer: рд▓िрдпो рдЯॉрд▓्рд╕्рдЯॉрдп

*24. рдЧाँрдзी рдЬी рдХी рд╣рдд्рдпा рдХрдм рд╣ुрдИ?*
Answer: 30 рдЬрдирд╡рд░ी 1948 рдХो рдиाрдзुрд░рдо рд╡िрдиाрдпрдХ рдЧोрдбрд╕े

*25. рдЧाँрдзी рдЬी рдиे ‘рдкोрд╕्рдЯ рдбेрдЯेрдб рдЪेрдХ’ рдХिрд╕े рдХрд╣ा*
Answer: рдХ्рд░िрдк्рд╕ рдоिрд╢рди (1942) рдХो

*26. рдЧाँрдзी рдЬी рдиे ‘рд╣िрди्рдж рд╕्рд╡рд░ाрдЬ’ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрдм рдХिрдпा*
Answer: 1908 рдоें

рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкुрд╕्‍рддрдХें рдФрд░ рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦрдХ

1. рдорд╣ाрдд्‍рдоा рдЧांрдзी - рдХांрдХ्‍рд╡ेрд╕्‍рдЯ рдСрдл рд╢ेрд▓्‍рдл, рдоाрдИ рдПрдХ्‍рд╕рдкेрд░ीрдоेंрдЯ рд╡िрдж рдЯ्рд░ुрде, рд╣िंрдж рд╕्‍рд╡рд░ाрдЬ, рдЗंрдбिрдпा рдСрдл рдоाрдИ рдб्рд░ीрдо्‍рд╕

2. рдЙрдоा рд╢ंрдХрд░ рдЬोрд╢ी - рдиिрд╢ीрде

3. рдоैрдеिрд▓ी рд╢рд░рдг рдЧुрдк्‍рдд - рд╕ाрдХेрдд

4. рдоुंрд╢ी рдк्рд░ेрдордЪंрдж - рд░ंрдЧрднूрдоि, рдЧोрджाрди, рд╢рддрд░ंрдЬ рдХे рдЦिрд▓ाрдб़ी, рдЧрдмрди, рдХाрдпाрдХрд▓्‍рдк, рдк्рд░ेрдоाрд╢्рд░рдп

5. рдкी.рд╡ी рдирд░рд╕िंрд╣ рд░ाрд╡ - рдж рдЗрди्‍рд╕ाрдЗрдбрд░

6. рдЕрдЯрд▓ рдмिрд╣ाрд░ी рд╡ाрдЬрдкेрдпी - рд░ाрдЬрдиीрддि рдХी рд░рдкрдЯीрд▓ी рд░ाрд╣ें, рд╕ंрд╕рдж рдХे рддीрди рджрд╢рдХ

7. рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्‍рдж्рд░ рдмोрд╕ - рдж рдЗंрдбिрдпрди рд╕्‍рдЯ्рд░рдЧрд▓

8. рд╕рд░ोрдЬिрдиी рдиाрдпрдбू - рдж рдЧोрд▓्‍рдбрди рде्рд░ेрд╕рд╣ोрд▓्‍рдб़, рдж рдмрд░्рдб рдСрдл рдЯाрдЗрдо, рдж рдм्рд░ोрдХрди рд╡िंрдЧ, рдж рд╕ांрдЧ्‍рд╕ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा

9. рдЖрд░. рдХे рдиाрд░ाрдпрдг - рдоि.рд╕ंрдкрдд, рдж рдЧाрдЗрдб़, рдоाрдИ рдбेрдЬ, рдж рд╡ेंрдбрд░ рдСрдл рд╕्‍рд╡ीрдЯ़्рд╕, рдж рдбाрд░्рдХрд░ूрдо, рдЯैрд▓िрд╕्‍рдоैрди, рдоाрд▓рдЧुрдбी рдб़ेрдЬ

10. рдЕрд░ूंрдзрддी рд░ॉрдп - рдж рдЧॉрдб рдСрдл рд╕्‍рдоॉрд▓ рдеिрдЧ्ंрд╕, рдПрди рдСрд░्рдбिрдиेрд░ी рдкрд░्рд╕рди्‍рд╕ рдЧाрдЗрдб़

11. рдбॉ рд░ाрдЬेрди्‍рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж - рдЗंрдбिрдпा рдбिрд╡ाрдЗрдбेрдб

12. рд░рд╡ीрди्‍рдж्рд░ рдиाрде рдЯैрдЧोрд░ - рдЧीрддाрдЬंрд▓ी, рдХ्рд░िрд╕ेंрдЯ рдоूрди, рдж рдЧाрд░्рдбрдирд░, рдЪांрдбाрд▓िрдХा, рдж рд╣ंрдЧ्рд░ो рд╕्‍рдЯोрди्‍рд╕, рдж рдХोрд░्рдЯ рдбांрд╕рд░, рдХिंрдЧ рдСрдл рдбाрд░्рдХ рд╡ेрдмंрд░, рдкोрд╕्‍рдЯ рдСрдлिрд╕, рджрд░िрд▓िрдЬрди рдСрдл рдоैрди

13. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू - рдПрди рдСрдЯो рдмाрдпोрдЧ्рд░ाрдлी, рдбिрд╕्‍рдХрд╡рд░ी рдСрдл рдЗंрдбिрдпा, рдЧ्рд▓िрдо्‍рдкрд╕ेрдЬ рдСрдл рд╡рд░्рд▓्‍рдб рд╣िрд╕्‍рдЯ्рд░ी

14. рд╣рд░ीрд╕ेрди - рдЗрд▓ाрд╣рдмाрдж рдк्рд░рд╢рд╕्рддि

15. рд╡ी. рдбी рд╕ाрд╡рд░рдХрд░ - рдж рдЗंрдбिрдпрди рд╡ाрд░ рдСрдл рдЗंрдбिрдкेрди्‍рдбेंрд╕

16. рдПрд╕ рд░ाрдзाрдХृрд╖рдгрди - рд╣िंрджू рд╡्‍рдпू рдСрдл рд▓ाрдЗрдл

17. рдЕрд░рд╡िंрдж рдШोрд╖ - рди्‍рдпू рд▓ैрдо्‍рдк्рд╕ рдлॉрд░ рдСрд▓्‍рдб, рд▓ाрдЗрдл рдбिрд╡ाрдЗрди

18. рд╡ी рдПрд╕ рдХॉрдорде - рдЗंрдбिрдпा рдСрдл рдЕрд╡рд░ рдб्рд░ीрдо

19. рдХुрд▓рджीрдк рдиैрдп्рдпрд░ - рдЗंрдбिрдпा, рдж рдХ्рд░िрдЯिрдХрд▓ рдЗрдпрд░्рдЬ, рдж рдЬрдЬрдоेंрдЯ, рдЗंрдбिрдпा рд╣ाрдКрд╕, рдмिрдпोрди्‍рдб рдж рд▓ाрдЗрди्‍рд╕ : рдПрди рдСрдЯोрдмाрдпो рдЧ्рд░ाрдлी

20. рддрд╡рд▓ीрди рд╕िंрд╣ - рдХрд╢्‍рдоीрд░ : рдП рдЯ्рд░ेрдЬрдбी рдСрдл рдПрд░рд░्рд╕

21. рдЦुрд╢рд╡ंрдд рд╕िंрд╣ - рдЯ्рд░ेрди рдЯु рдкाрдХिрд╕्‍рддाрди, рдЯ्рд░ुрде рд▓рд╡ рдПंрдб рдП рд▓िрдЯिрд▓ рдоेрд▓िрд╕

22. рдбॉ. рдП рдкी рдЬे. рдЕрдм्‍рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо - рд╡िंрдЧ्рд╕ рдСрдл рдлाрдпрд░ (рдЕрд░ूрдг рддिрд╡ाрдб़ी рдФрд░ рдЕрдм्‍рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо), 2020 – рдП рд╡िрдЬрди рдлोрд░ рдж рди्‍рдпू рдоिрд▓ेрдиिрдпрдо, рдЗрдЧ्‍рдиाрдЗрдЯेрдб рдоाрдЗрдб्ंрд╕ рдоाрдИ рдЬрд░्рдиी

23. рд╡िрд╖्‍рдгु - рдкंрдЪрддंрдд्рд░

24. рднीрд╖्‍рдо рд╕ाрд╣рдиी - рддрдорд╕

25. рдкी рдЬी. рд╡ुрдбрд╣ाрдЙрд╕ - рдЬीрд╡्‍рд╕

26. рднрдЧрд╕्‍рдЯा - рдкोрдЗрд░ोрдЯ (рдЬाрд╕ूрд╕ी рдХрд╣ाрдиिрдпां)

27. рд░рд╕्рдХिрди - рд░рд╕्‍рдЯी

28. рдоैрдЧрд╕्‍рде्‍рдиीрдЬ - рдбंрдбिрдХा

29. рдХाрд▓िрджाрд╕ - рдоेрдШрджुрдд, рдоाрд▓рд╡िрдХाрдЧ्рдиिрдоिрдд्рд░, рд░рдШुрд╡рдорд╕ा рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо्, рд╢рдХुंрддрд▓ा, рд╡िрдХ्рд░рдо рдЙрд░्рд╡рд╕ी

30. рдХाрд░्рд▓ рдоाрд░्рдХ्‍рд╕ - рджाрд╕ рдХैрдкिрдЯрд▓

31. рдЬॉрд░्рдЬ рдУрд░рд╡ैрд▓ - рдиाрдЗрди्‍рдЯीрди рдПрдЯी рдлोрд░

32. рдХृрд╖्‍рдгрджेрд╡рд░ाрдп - рдЕрдоुрдХ्‍рддрдорд▓рдпाрджा

33. рд╕рд▓рдоाрди рд░ूрд╢्‍рджी - рдоिрдбрдиाрдЗрдЯ рдЪिрд▓्‍рдб्рд░рди (1981), рд╢ेрдо (1983), рдж рд╕ैрдЯेрдиिрдХ рд╡рд░्рд╕ेрдЬ (1988), рдоुрд░्рд╕ рд▓ाрд╕्‍рдЯ рд╕ाрдЗ (1995)

34. рднрд░рдд рдоुрдиि - рдиाрдЯ्рдп рд╢ाрд╕्‍рдд्рд░

35. рдЬрдпрдк्рд░рдХाрд╢ рдиाрд░ाрдпрдг - рд╡्‍рд╣ाрдИ рд╕ोрд╢ рд▓िрдЬ्‍рдо

36. рдЬे рдПрдо рдХेрди्‍рд╕ - рдПрдо्рдк्‍рд▓ाрдпрдоेंрдЯ, рдЗंрдЯ्рд░ेрд╕्‍рдЯ рдРंрдб рдордиी

37. рдЬे рдХे рд░ाрдЙрд▓िрдЧ - рд╣ैрд░ी рдкॉрдЯрд░

38. рдЬॉрди рд░рд╕्рдХिрди - рдЕрди्‍рдЯू рдЗ рд▓ाрд╕्‍рдЯ

39. рд╡рд░ाрд╣ рдоिрд╣िрд░ - рдкंрдЪ рд╕िрдж्рдзрди्рддिрдХा

40. рднрд╡рднूрддि - рдЙрдд्рддрд░рд░ाрдо рдЪрд░िрдд, рдоाрд▓рддी рдоाрдзрд╡

41. рдХैрде्‍рд░िрди рдоैрдпो - рдорджрд░ рдЗंрдбिрдпा

42. рд╡िрд▓िрдпрдо рд╢ेрдХ्‍рд╕рдкीрдпрд░ - рдоैрдХрдмेрде

43. рдордиोрд╣рд░ рдЧрд▓рдЧांрд╡рдХрд░ - рджि рдоैрди рд╣ू рдХ्рд▓्рдбि рдЧांрдзी

44. рд╕рдд्‍рдпрдЬीрдд рд░ाрдп - рдоाрдИ рдЗрдпрд░्рд╕ рд╡िрдж рдЕрдкु

45. рдоोрд╣рди рд░ाрдХेрд╢ - рдЖрдзे рдЕрдзुрд░े

46. рдмंрдХिрдо рдЪрди्‍рдж्рд░ рдЪрдЯрд░्рдЬी - рдЖрдиंрдж рдорда

47. рддुрд╖ाрд░ рдЧांрдзी - рд▓ेрдЯ्рд╕ рдХिрд▓ рдЧांрдзी

48. рд╡िрд╢ाрдЦा рджрдд्рдд - рдоुрдж्рд░рд░ाрдХ्рд╖рд╕, рджेрд╡ी рдЪрди्‍рдж्рд░рдЧुрдк्‍рддрдо

49. рдХрд▓्‍рд╣рдг - рд░ाрдЬрддंрд░рдЧिрдгी

50. рдкाрдгिрдгी - рдЕрд╖्‍рдаाрдз्‍рдпाрдпी

51. рдХौрдЯिрд▓्‍рдп - рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्‍рдд्рд░

52. рдЬрдпрджेрд╡ - рдЧीрддрдЧोрд╡िрди्‍рдж

53. рдкंрддрдЬрд▓ी - рдорд╣ाрднाрд╖्‍рдп

54. рдмाрдгрднрдЯ्рдЯ - рдХाрджрдо्‍рдмрд░ी, рд╣рд░्рд╖рдЪрд░िрдд्рд░

55. рдоाрдж्рдп - рд╢िрд╢ुрдкाрд▓рд╡рдз

56. рдЬрдпाрдирдХ - рдкृрде्‍рд╡ीрд░ाрдЬ рд╡िрдЬрдп, рдк्рд░рдмंрдзрдХोрд╖

57. рд╕ूрд░्рдпрдХांрдд рдд्рд░िрдкाрдаी рдиिрд░ाрд▓ा - рдЕрдиाрдоिрдХा, рдЧुंрдЬрди, рдкрд░िрдорд▓, рдЬूрд╣ी рдХी рдХрд▓ी

58. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ - рджोрд╣ाрд╡рд▓ी, рдХрд╡िрддाрд╡рд▓ी, рд╡िрдирдп рдкрдд्рд░िрдХा, рд░ाрдордЪрд░िрдд्рд░ рдоाрдирд╕

59. рдорд▓िрдХ рдоुрд╣рдо्‍рдордж рдЬाрдпрд╕ी - рдкрдж्рдоाрд╡рдд

60. рдмाрд▓рдЧंрдЧाрдзрд░ рддिрд▓рдХ - рдЧीрддा рд░рд╣рд╕्‍рдп

61. рдЕрдиीрддा рджेрд╕ाрдИ - рдХ्рд░ाрдИ рдж рдкिрдХोрдХ

62. рд╡ी. рдПрд╕ рдиॉрдпрдкाрд▓ - рдП рдмेंрдб рдЗрди рдж рд░िрд╡рд░

63. рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕ेрдЯ - рдЯू рд▓ाрдЗрд╡рдЬ

64. рдЖрд░. рд╡ेрдХрдЯрд░рдорди - рдоाрдИ рдк्рд░рд╕िрдбेрд╕िрдпрд▓ рдИрдпрд░्рд╕

66. рдПрд╕ рд░ाрдзाрдХृрд╖्‍рдгрди - рдж рд╣िंрджुं рд╡्‍рдпू рдСрдл рд▓ाрдЗрдл

67. рдПрди рд╕рдЬीрд╡ рд░ेрдб्рдбी - рд╡िрджाрдКрдЯ рдлिрдпрд░ рдУрд░ рдлेрд╡рд░

68. рдиेрд▓्‍рд╕рди рдоंрдбेрд▓ा - рд▓ॉрдЧ рд╡ाрдХ рдЯू рдл्рд░ीрдбрдордИ

*рдХृрд╖्рдгा рдирди्рдж рдЪौрд╣ाрди*

рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкрд░िрднाрд╖ाрдПं

рд╡ेрдЧ ЁЯСЙ(Velocity) -рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдХाрдИ рд╕рдордп рдоें рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рджिрд╢ा рдоें рддрдп рдХी рдЧрдИ рджूрд░ी рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рд╡ेрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
       рд╡ेрдЧ = рд╡िрд╕्рдеाрдкрди/рд╕рдордп
рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рджिрд╢ рд░ाрд╢ि рд╣ै । рдЗрд╕рдХा S.I. рдоाрдд्рд░рдХ рдоीрдЯрд░/рд╕ेрдХेрдг्рдб рд╣ोрддा рд╣ै ।

рддрдд्рд╡ЁЯСЙ (Element) - рддрдд्рд╡ рд╡рд╣ рд╢ुрдж्рдз рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рднी рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╡िрдзि рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рднिрди्рди рдЧुрдг рд╡ाрд▓े рдЕрд╡рдпрд╡ों рдоें рдмांрдЯा рдирд╣ी рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ो ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдиा , рдЪांрджी , рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди , рдСрд░्рдЧрди , рдл्рд▓ोрд░ीрди рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЕрдо्рд▓ ЁЯСЙ(Acid) - рдЕрдо्рд▓ рд╡рд╣ рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдЦрдЯ्рдЯा рд╣ो , рдХ्рд╖ाрд░рдХ рдХे рд╕ाрде рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рд▓рд╡рдг рддрдеा рдЬрд▓ рдмрдиाрддा рд╣ो рдФрд░ рдЬो рдиीрд▓े рд▓िрдЯрдорд╕ рдХो рд▓ाрд▓ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдЧंрдз рдХा рдЕрдо्рд▓ , рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдХ्рд▓ोрд░िрдХ рдЕрдо्рд▓ , рдиाрдЗрдЯ्рд░िрдХ рдЕрдо्рд▓ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рд▓рд╡рдг ЁЯСЙ(Salt) - рд▓рд╡рдг рд╡рд╣ рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рдЕрдо्рд▓ рдХे рдЕрдгु рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХे рдкрд░рдоाрдгु рдпा рдкрд░рдоाрдгुрдУं рдХे рдзाрддु рдпा рдзाрддु рд╕рджृрд╕ рддрдд्рд╡ рд╕рдоूрд╣ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЖंрд╢िрдХ рдпा рдкूрд░्рдг рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрдирддे рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдбिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб , рдЬिрди्рдХ рд╕рд▓्рдлेрдЯ , рдЕрдоोрдиिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб

рд╡िрд▓рдпрди ЁЯСЙ(Solution) - рд╡िрд▓рдпрди рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрджाрд░्рдеो рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓рдп рдФрд░ рд╡िрд▓ाрдпрдХ рдХी рдЖрдкेрдХ्рд╖िрдХ рдоाрдд्рд░ाрдПँ рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕ीрдоा рддрдХ рдиिрд░рди्рддрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै ।
рд╡िрд▓рдпрди рдХे рдк्рд░рдХाрд░ -
рд╡िрд▓рдпрди рдХो рддीрди рд╡рд░्рдЧो рдоें рдмांрдЯा рдЧрдпा рд╣ै ।
1. рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрдиЁЯСЙ (Saturated Solution) - рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдкрд░ рдмрдиा рд╡рд╣ рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдкрджाрд░्рде рдХी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рди рдШुрд▓ाрдпी рдЬा рд╕рдХे рдЙрд╕े рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдЦा рдЬाрддा рд╣ै ।

2 . рдЕрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрдиЁЯСЙ (Unsaturated Solution) - рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдкрд░ рдмрдиा рд╡рд╣ рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдкрджाрд░्рде рдХी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рди рдШुрд▓ाрдИ рдЬा рд╕рдХे рдЙрд╕े рдЕрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।

3. рдЕрддिрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди ЁЯСЙ(Super Saturated Solution) -рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдФрд░ рджाрдм рдмрдиा рд╡рд╣ рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╡िрд▓рдпрди рдХो рд╕ंрддृрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╕े рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдШुрд▓ी рд╣ो , рдЕрддिрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।

рдХ्рд╖ाрд░рдХ (Base) - рдХ्рд╖ाрд░рдХ рдзाрддुрдУं рдпा рдзाрддुрдУं рдХे рд╕рджृрд╢ рддрдд्рд╡ рд╕рдоूрд╣ो рд╕े рдмрдиे рд╡े рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рдЕрдо्рд▓ рд╕े рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рд▓рд╡рдг рддрдеा рдЬрд▓ рдмрдиाрддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдбिрдпрдо рд╣ाрдЗрдб्рд░ाрдХ्рд╕ाрдЗрдб , рдоैрдЧ्рдиेрд╢िрдпрдо рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб , рдкोрдЯैрд╢िрдпрдо рд╣ाрдЗрдб्рд░ाрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЪाрд▓ (Speed) - рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдХाрдИ рд╕рдордп рддрдп рдХी рдЧрдИ рджूрд░ि рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рдЪाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
         рдЪाрд▓ = рджूрд░ि/рд╕рдордп

рдпौрдЧिрдХ ЁЯСЙ(Compound) - рдпौрдЧिрдХ рд╡рд╣ рд╢ुрдж्рдз рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рддрдд्рд╡ों рдХो рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рдоिрд▓ाрдиे рдкрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдпोрдЧ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрдирддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдЬрд▓ , рд╕ोрдбिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб , рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХाрд░्рдмोрдиेрдЯ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдж्рд░рд╡्рдпЁЯСЙ (Matter) - рдж्рд░рд╡्рдп рд╡рд╣ рд╣ै рдЬो рд╕्рдеाрди рдШेрд░рддी рд╣ै , рдЬिрд╕рдоे рдХुрдЫ рднाрд░ рд╣ो рдЬिрд╕рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЬ्рдЮाрдиेрди्рдж्рд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░рддे рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╣рд╡ा , рдкाрдиी , рдкрдд्рдерд░ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЕрдгु ЁЯСЙ(Molecule) - рдХिрд╕ी рддрдд्рд╡ рд╡ рдпौрдЧिрдХ рдХा рд╡рд╣ рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрдо рдХрдг рдЬो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд░рд╣рддा рд╣ो рдФрд░ рдЬो рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдоें рднाрдЧ рди рд▓ेрддा рд╣ो , рдЕрдгु рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рдкрд░рдоाрдгुЁЯСЙ (Atom) - рддрдд्рд╡ рдХा рд╡рд╣ рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрдо рдХрдг рдЬो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдЕрд╡рд╕्рдеा рди рд░рд╣рддा рд╣ो рдФрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдоें рднाрдЧ рд▓ेрддा рд╣ो , рдкрд░рдоाрдгु рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рдд्рд╡рд░рдг ЁЯСЙ(Acceleration) - рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╡ेрдЧ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рджрд░ рдХो рдд्рд╡рд░рдг рдХрд╣рддे рд╣ै ।
      рдд्рд╡рд░рдг = рд╡ेрдЧ рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди /рд╕рдордп
рдд्рд╡рд░рдг рдПрдХ рд╕рджिрд╢ рд░ाрд╢ि рд╣ै ।

рдЧрддि ЁЯСЙ(Motion) - рд╕्рдеिрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рд╕्рдеाрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो рдЧрддि рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рд╡िрд░ाрдо ЁЯСЙ(Rest) - рд╕्рдеिрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдпрджि рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╕्рдеाрди рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рди рд╣ो рддो рдЙрд╕े рд╡िрд░ाрдо рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЧрддि рдХे рдк्рд░рдХाрд░ ЁЯСЙ (Types of Motion) - рдЧрддि рдоुрдЦ्рдпрддः рдкांрдЪ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ै ।
1. рд░ैрдЦिрдХ рдЧрддि ЁЯСЙ(Linear Motion) - рдРрд╕ी рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рд╕рджा рд╕рд░рд▓ рд░ेрдЦा рдпा рд╡рдХ्рд░ рд░ेрдЦा рдкрд░ рдЪрд▓рддी рд╣ो , рд░ैрдЦिрдХ рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕ - рдХрдоाрди рд╕े рдиिрдХрд▓े рддीрд░ рдХी рдЧрддि , рдКрдкрд░ рд╕े рдЧिрд░рддी рд╣ुрдИ рдкिंрдб рдХी рдЧрддि ।

2 . рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рдЧрддि ЁЯСЙ(Random Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдХा рдЧрддिрдкрде рдиिрд╢्рдЪिрдд рдирд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै , рдЕрд░्рдеाрдд рдЕрдкрдиी рджिрд╢ा рд╕рджैрд╡ рдмрджрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै , рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХी рдЧрддि , рдмрд░्рддрди рдоें рд░рдЦे рдЧैрд╕ рдХे рдЕрдгुрдУं рдХी рдЧрддि ।

3 . рд╡ृрдд्рддीрдп рдЧЁЯСЙрддि (Circular Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рд╕рджैрд╡ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдкрде рдЪрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै рд╡ृрдд्рддीрдп рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХी рдЧрддि । рдиाрднिрдХ рдХे рдЪाрд░ो рдЬोрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рдХी рдЧрддि ।

4 . рджोрд▓рди рдЧрддि ЁЯСЙ(Oscillatory Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдордз्рдп рд╕्рдеिрддि рдХे рдЧिрд░्рдж рджोрд▓рди рдХрд░рддी । рджोрд▓рди рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд▓ोрд▓рдХ рдХी рдЧрддि , рдЭूрд▓े рдХी рдЧрддि ।

5 . рдЖрд╡рд░्рдд рдЧрддिЁЯСЙ (Periodic Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдЕрдкрдиी рдЧрддिрдкрде рдХो рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕рдордп рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХे рдмाрдж рджुрд╣рд░ाрддी рд╣ै ,рдЖрд╡рд░्рдд рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЧрддि , рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХी рдЧрддि ।

рдХाрд░्рдпЁЯСЙ (Work) - рдЬрдм рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдкрд░ рдХोрдИ рдмрд▓ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд▓рдЧे рдХी рдкिंрдб рдоें рдЧрддि рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рддो рдЙрд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
   рдХाрд░्рдп = рдмрд▓×рд╡िрд╕्рдеाрдкрди

рд╢рдХ्рддिЁЯСЙ (Power) - рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдордп рдХे рджрд░ рдХो рд╢рдХ्рддि рдХрд╣рддे рд╣ैं ।
        рд╢рдХ्рддि = рдХाрд░्рдп/рд╕рдордп
рдКрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкрд░िрднाрд╖ाрдПं

рд╡ेрдЧ ЁЯСЙ(Velocity) -рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдХाрдИ рд╕рдордп рдоें рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рджिрд╢ा рдоें рддрдп рдХी рдЧрдИ рджूрд░ी рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рд╡ेрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
       рд╡ेрдЧ = рд╡िрд╕्рдеाрдкрди/рд╕рдордп
рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рджिрд╢ рд░ाрд╢ि рд╣ै । рдЗрд╕рдХा S.I. рдоाрдд्рд░рдХ рдоीрдЯрд░/рд╕ेрдХेрдг्рдб рд╣ोрддा рд╣ै ।

рддрдд्рд╡ ЁЯСЙ(Element) - рддрдд्рд╡ рд╡рд╣ рд╢ुрдж्рдз рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рднी рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╡िрдзि рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рднिрди्рди рдЧुрдг рд╡ाрд▓े рдЕрд╡рдпрд╡ों рдоें рдмांрдЯा рдирд╣ी рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ो ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдиा , рдЪांрджी , рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди , рдСрд░्рдЧрди , рдл्рд▓ोрд░ीрди рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЕрдо्рд▓ ЁЯСЙ(Acid) - рдЕрдо्рд▓ рд╡рд╣ рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдЦрдЯ्рдЯा рд╣ो , рдХ्рд╖ाрд░рдХ рдХे рд╕ाрде рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рд▓рд╡рдг рддрдеा рдЬрд▓ рдмрдиाрддा рд╣ो рдФрд░ рдЬो рдиीрд▓े рд▓िрдЯрдорд╕ рдХो рд▓ाрд▓ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдЧंрдз рдХा рдЕрдо्рд▓ , рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдХ्рд▓ोрд░िрдХ рдЕрдо्рд▓ , рдиाрдЗрдЯ्рд░िрдХ рдЕрдо्рд▓ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рд▓рд╡рдг ЁЯСЙ(Salt) - рд▓рд╡рдг рд╡рд╣ рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рдЕрдо्рд▓ рдХे рдЕрдгु рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХे рдкрд░рдоाрдгु рдпा рдкрд░рдоाрдгुрдУं рдХे рдзाрддु рдпा рдзाрддु рд╕рджृрд╕ рддрдд्рд╡ рд╕рдоूрд╣ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЖंрд╢िрдХ рдпा рдкूрд░्рдг рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрдирддे рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдбिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб , рдЬिрди्рдХ рд╕рд▓्рдлेрдЯ , рдЕрдоोрдиिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб

рд╡िрд▓рдпрди (Solution) - рд╡िрд▓рдпрди рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрджाрд░्рдеो рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓рдп рдФрд░ рд╡िрд▓ाрдпрдХ рдХी рдЖрдкेрдХ्рд╖िрдХ рдоाрдд्рд░ाрдПँ рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕ीрдоा рддрдХ рдиिрд░рди्рддрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै ।
рд╡िрд▓рдпрди рдХे рдк्рд░рдХाрд░ -
рд╡िрд▓рдпрди рдХो рддीрди рд╡рд░्рдЧो рдоें рдмांрдЯा рдЧрдпा рд╣ै ।
1. рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди (Saturated Solution) - рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдкрд░ рдмрдиा рд╡рд╣ рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдкрджाрд░्рде рдХी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рди рдШुрд▓ाрдпी рдЬा рд╕рдХे рдЙрд╕े рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдЦा рдЬाрддा рд╣ै ।

2 . рдЕрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди ЁЯСЙ(Unsaturated Solution) - рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдкрд░ рдмрдиा рд╡рд╣ рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдкрджाрд░्рде рдХी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рди рдШुрд▓ाрдИ рдЬा рд╕рдХे рдЙрд╕े рдЕрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।

3. рдЕрддिрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди (Super Saturated Solution) -рдХिрд╕ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рддाрдк рдФрд░ рджाрдм рдмрдиा рд╡рд╣ рд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдЬिрд╕рдоे рд╡िрд▓ेрдп рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╡िрд▓рдпрди рдХो рд╕ंрддृрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╕े рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдШुрд▓ी рд╣ो , рдЕрддिрд╕ंрддृрдк्рдд рд╡िрд▓рдпрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।

рдХ्рд╖ाрд░рдХЁЯСЙ (Base) - рдХ्рд╖ाрд░рдХ рдзाрддुрдУं рдпा рдзाрддुрдУं рдХे рд╕рджृрд╢ рддрдд्рд╡ рд╕рдоूрд╣ो рд╕े рдмрдиे рд╡े рдпौрдЧिрдХ рд╣ै рдЬो рдЕрдо्рд▓ рд╕े рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рд▓рд╡рдг рддрдеा рдЬрд▓ рдмрдиाрддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ोрдбिрдпрдо рд╣ाрдЗрдб्рд░ाрдХ्рд╕ाрдЗрдб , рдоैрдЧ्рдиेрд╢िрдпрдо рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб , рдкोрдЯैрд╢िрдпрдо рд╣ाрдЗрдб्рд░ाрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЪाрд▓ ЁЯСЙ(Speed) - рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдХाрдИ рд╕рдордп рддрдп рдХी рдЧрдИ рджूрд░ि рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рдЪाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
         рдЪाрд▓ = рджूрд░ि/рд╕рдордп

рдпौрдЧिрдХ (Compound) - рдпौрдЧिрдХ рд╡рд╣ рд╢ुрдж्рдз рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рддрдд्рд╡ों рдХो рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рдоिрд▓ाрдиे рдкрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдпोрдЧ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрдирддा рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдЬрд▓ , рд╕ोрдбिрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб , рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХाрд░्рдмोрдиेрдЯ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдж्рд░рд╡्рдп ЁЯСЙ(Matter) - рдж्рд░рд╡्рдп рд╡рд╣ рд╣ै рдЬो рд╕्рдеाрди рдШेрд░рддी рд╣ै , рдЬिрд╕рдоे рдХुрдЫ рднाрд░ рд╣ो рдЬिрд╕рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЬ्рдЮाрдиेрди्рдж्рд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░рддे рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╣рд╡ा , рдкाрдиी , рдкрдд्рдерд░ рдЗрдд्рдпाрджि ।

рдЕрдгु ЁЯСЙ(Molecule) - рдХिрд╕ी рддрдд्рд╡ рд╡ рдпौрдЧिрдХ рдХा рд╡рд╣ рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрдо рдХрдг рдЬो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд░рд╣рддा рд╣ो рдФрд░ рдЬो рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдоें рднाрдЧ рди рд▓ेрддा рд╣ो , рдЕрдгु рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рдкрд░рдоाрдгुЁЯСЙ (Atom) - рддрдд्рд╡ рдХा рд╡рд╣ рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрдо рдХрдг рдЬो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рдЕрд╡рд╕्рдеा рди рд░рд╣рддा рд╣ो рдФрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЕрднिрдХ्рд░िрдпा рдоें рднाрдЧ рд▓ेрддा рд╣ो , рдкрд░рдоाрдгु рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рдд्рд╡рд░рдг ЁЯСЙ(Acceleration) - рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╡ेрдЧ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рджрд░ рдХो рдд्рд╡рд░рдг рдХрд╣рддे рд╣ै ।
      рдд्рд╡рд░рдг = рд╡ेрдЧ рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди /рд╕рдордп
рдд्рд╡рд░рдг рдПрдХ рд╕рджिрд╢ рд░ाрд╢ि рд╣ै ।

рдЧрддिЁЯСЙ (Motion) - рд╕्рдеिрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рд╕्рдеाрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो рдЧрддि рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рд╡िрд░ाрдоЁЯСЙ (Rest) - рд╕्рдеिрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдпрджि рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХे рд╕्рдеाрди рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рди рд╣ो рддो рдЙрд╕े рд╡िрд░ाрдо рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЧрддि рдХे рдк्рд░рдХाрд░ ЁЯСЙ (Types of Motion) - рдЧрддि рдоुрдЦ्рдпрддः рдкांрдЪ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ै ।
1. рд░ैрдЦिрдХ рдЧрддिЁЯСЙ (Linear Motion) - рдРрд╕ी рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рд╕рджा рд╕рд░рд▓ рд░ेрдЦा рдпा рд╡рдХ्рд░ рд░ेрдЦा рдкрд░ рдЪрд▓рддी рд╣ो , рд░ैрдЦिрдХ рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕ - рдХрдоाрди рд╕े рдиिрдХрд▓े рддीрд░ рдХी рдЧрддि , рдКрдкрд░ рд╕े рдЧिрд░рддी рд╣ुрдИ рдкिंрдб рдХी рдЧрддि ।

2 . рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рдЧрддि ЁЯСЙ(Random Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдХा рдЧрддिрдкрде рдиिрд╢्рдЪिрдд рдирд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै , рдЕрд░्рдеाрдд рдЕрдкрдиी рджिрд╢ा рд╕рджैрд╡ рдмрджрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै , рдпाрджृрдЪ्рдЫिрдХ рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХी рдЧрддि , рдмрд░्рддрди рдоें рд░рдЦे рдЧैрд╕ рдХे рдЕрдгुрдУं рдХी рдЧрддि ।

3 . рд╡ृрдд्рддीрдп рдЧрддि ЁЯСЙ(Circular Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рд╕рджैрд╡ рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдкрде рдЪрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै рд╡ृрдд्рддीрдп рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХी рдЧрддि । рдиाрднिрдХ рдХे рдЪाрд░ो рдЬोрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрди рдХी рдЧрддि ।

4 . рджोрд▓рди рдЧрддि ЁЯСЙ(Oscillatory Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдордз्рдп рд╕्рдеिрддि рдХे рдЧिрд░्рдж рджोрд▓рди рдХрд░рддी । рджोрд▓рди рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд▓ोрд▓рдХ рдХी рдЧрддि , рдЭूрд▓े рдХी рдЧрддि ।

5 . рдЖрд╡рд░्рдд рдЧрддि ЁЯСЙ(Periodic Motion) - рдРрд╕ी рдЧрддि рдЬिрд╕рдоे рд╡рд╕्рддु рдЕрдкрдиी рдЧрддिрдкрде рдХो рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕рдордп рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХे рдмाрдж рджुрд╣рд░ाрддी рд╣ै ,рдЖрд╡рд░्рдд рдЧрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै ।
рдЬैрд╕े - рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЧрддि , рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ो рдУрд░ рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХी рдЧрддि ।

рдХाрд░्рдп (Work) - ЁЯСЙрдЬрдм рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдкрд░ рдХोрдИ рдмрд▓ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд▓рдЧे рдХी рдкिंрдб рдоें рдЧрддि рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рддो рдЙрд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
   рдХाрд░्рдп = рдмрд▓×рд╡िрд╕्рдеाрдкрди

рд╢рдХ्рддि (Power) - ЁЯСЙрдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдордп рдХे рджрд░ рдХो рд╢рдХ्рддि рдХрд╣рддे рд╣ैं ।
        рд╢рдХ्рддि = рдХाрд░्рдп/рд╕рдордп
рдКрд░्рдЬा (Energy) - ЁЯСЙрдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рдЭрдорддा рдХो рдКрд░्рдЬा рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рджाрдм (Pressure) -ЁЯСЙ рдХिрд╕ी рд╕рддрд╣ рдХे рдЗрдХाрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдкрд░ рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓े рдмрд▓ рдХो рджाрдм рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
    рджाрдм = рдмрд▓/рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓

рддрд░ंрдЧ (Wave)ЁЯСЙ - рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрдиो рдХा рдПрдХ рдмिंрджु рд╕े рджूрд╕рд░े рддрдХ рд╕्рдеाрдиांрддрд░рдг рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рддрд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп्ЁЯСЙ (Wave length) - рджो рдЕрдиुрдХ्рд░рдоिрдХрд╢्рд░ृंрдЧ рдЕрдерд╡ा рдЧрд░्рдд рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░ी рдХो рддрд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп् рдХрд╣рддे рд╣ै ।
рддрд░ंрдЧ рдХा рд╡ेрдЧ = рдЖрд╡ृрдд्рддि×рдЯ्рд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп्

рд╕ंрд╡ेрдЧ (Momentum) -ЁЯСЙ рдХिрд╕ी рдЧрддिрдоाрди рдкिंрдб рдХे рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдФрд░ рд╡ेрдЧ рдХे рдЧुрдгрдирдлрд▓ рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рд╕ंрд╡ेрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
       рд╕ंрд╡ेрдЧ = рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди×рд╡ेрдЧ

рдЖрд╡ेрдЧЁЯСЙ (Impulse) - рдпрджि рдХोрдИ рдмрд▓ рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рдЕрд▓्рдк рд╕рдордп рддрдХ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै , рддो рдмрд▓ рдФрд░ рд╕рдордп рдХे рдЧुрдгрдирдлрд▓ рдХो рдЙрд╕ рд╡рд╕्рддु рдХा рдЖрд╡ेрдЧ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
    рдЖрд╡ेрдЧ = рдмрд▓×рд╕рдордп

рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдг ЁЯСЙ(Torque) - рдХिрд╕ी рдмाрд╣рд░ी рдмрд▓ рдХी рд╡рд╣ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЬो рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХो рдХिрд╕ी рдЕрдХ्рд╖ рдХे рдкрд░िрддः рдШुрдоाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै ,рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдг рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
     рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдг = рдмрд▓×рдмрд▓рдмाрд╣ु

рдЖрдпाрдо ЁЯСЙ(Amplitude) - рдХिрд╕ी рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдХे рдоाрдз्рдп рдмिंрджु рд╕े рдорд╣рдд्рддрдо рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХो рдЖрдпाрдо рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓ ЁЯСЙ(Time Period) - рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рджोрд▓рди рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╕рдордп рдХो рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЖрд╡ृрдд्рддिЁЯСЙ (Frequency) - рдПрдХ рд╕ेрдХेрдг्рдб рдоें рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЧрдП рдкूрд░्рдг рджोрд▓рдиों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдЙрд╕ рдХрдг рдХी рдЖрд╡ृрдд्рддि рдХрд╣рддे рд╣ै ।
            рдЖрд╡ृрдд्рддि = 1/рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓

рдЕрдиुрдк्рд░рд╕्рде рддрд░ंрдЧЁЯСЙ (Transverse wave) - рдЬрдм рдоाрдз्рдпрдо рдХे рдХрдг рддрд░ंрдЧ рдЧрдорди рдХी рджिрд╢ा рдХे рд▓рдо्рдмрд╡рдд рджोрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ै рддрдм рдРрд╕े рддрд░ंрдЧ рдХो рдЕрдиुрдк्рд░рд╕्рде рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рд╢्рд░рдм्рдпрддा рд╕ीрдоाЁЯСЙ (Limit of audibility) - рдордиुрд╖्рдп 20Hz рд╕े 20000Hz рдХे рдмीрдЪ рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рд╕ुрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЕрд╡рд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧЁЯСЙ (Infrasonic waves) - 20 Hz рд╕े рдиीрдЪे рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рдЕрд╡рд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдкрд░ाрд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧЁЯСЙ ( Ultrasonic waves) - 20000 Hz рд╕े рдКрдкрд░ рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рдкрд░ाрд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиिЁЯСЙ (Echo) - рдХिрд╕ी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╕्рд░ोрдд рд╕े рдЯрдХрд░ाрдХрд░ рдз्рд╡рдиि рдХे рдкुрдиः рд╕ुрдиे рдЬाрдиे рдХो рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиि рдХрд╣рддे рд╣ै ।рд░्рдЬा (Energy) - рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рдЭрдорддा рдХो рдКрд░्рдЬा рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рджाрдм ЁЯСЙ (Pressure) - рдХिрд╕ी рд╕рддрд╣ рдХे рдЗрдХाрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдкрд░ рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓े рдмрд▓ рдХो рджाрдм рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
    рджाрдм = рдмрд▓/рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓

рддрд░ंрдЧЁЯСЙ (Wave) - рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ाрдиो рдХा рдПрдХ рдмिंрджु рд╕े рджूрд╕рд░े рддрдХ рд╕्рдеाрдиांрддрд░рдг рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ।

рддрд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп् ЁЯСЙ (Wave length) - рджो рдЕрдиुрдХ्рд░рдоिрдХрд╢्рд░ृंрдЧ рдЕрдерд╡ा рдЧрд░्рдд рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░ी рдХो рддрд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп् рдХрд╣рддे рд╣ै ।
рддрд░ंрдЧ рдХा рд╡ेрдЧ = рдЖрд╡ृрдд्рддि×рдЯ्рд░ंрдЧрджैрд░्рдз्рдп्

рд╕ंрд╡ेрдЧ ЁЯСЙ (Momentum) - рдХिрд╕ी рдЧрддिрдоाрди рдкिंрдб рдХे рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдФрд░ рд╡ेрдЧ рдХे рдЧुрдгрдирдлрд▓ рдХो рдЙрд╕ рдкिंрдб рдХा рд╕ंрд╡ेрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।
       рд╕ंрд╡ेрдЧ = рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди×рд╡ेрдЧ

рдЖрд╡ेрдЧ ЁЯСЙ (Impulse) - рдпрджि рдХोрдИ рдмрд▓ рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рдЕрд▓्рдк рд╕рдордп рддрдХ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै , рддो рдмрд▓ рдФрд░ рд╕рдордп рдХे рдЧुрдгрдирдлрд▓ рдХो рдЙрд╕ рд╡рд╕्рддु рдХा рдЖрд╡ेрдЧ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ।
    рдЖрд╡ेрдЧ = рдмрд▓×рд╕рдордп

рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдгЁЯСЙ  (Torque) - рдХिрд╕ी рдмाрд╣рд░ी рдмрд▓ рдХी рд╡рд╣ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЬो рдХिрд╕ी рдкिंрдб рдХो рдХिрд╕ी рдЕрдХ्рд╖ рдХे рдкрд░िрддः рдШुрдоाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै ,рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдг рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
     рдмрд▓ рдЖрдШूрд░्рдг = рдмрд▓×рдмрд▓рдмाрд╣ु

рдЖрдпाрдо ЁЯСЙ (Amplitude) - рдХिрд╕ी рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдХे рдоाрдз्рдп рдмिंрджु рд╕े рдорд╣рдд्рддрдо рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХो рдЖрдпाрдо рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓ЁЯСЙ (Time Period) - рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рджोрд▓рди рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╕рдордп рдХो рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдЖрд╡ृрдд्рддिЁЯСЙ (Frequency) - рдПрдХ рд╕ेрдХेрдг्рдб рдоें рдХрдо्рдкрдоाрдиिрдд рдХрдг рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЧрдП рдкूрд░्рдг рджोрд▓рдиों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдЙрд╕ рдХрдг рдХी рдЖрд╡ृрдд्рддि рдХрд╣рддे рд╣ै ।
            рдЖрд╡ृрдд्рддि = 1/рдЖрд╡рд░्рддрдХाрд▓

рдЕрдиुрдк्рд░рд╕्рде рддрд░ंрдЧ ЁЯСЙ(Transverse wave) - рдЬрдм рдоाрдз्рдпрдо рдХे рдХрдг рддрд░ंрдЧ рдЧрдорди рдХी рджिрд╢ा рдХे рд▓рдо्рдмрд╡рдд рджोрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ै рддрдм рдРрд╕े рддрд░ंрдЧ рдХो рдЕрдиुрдк्рд░рд╕्рде рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рд╢्рд░рдм्рдпрддा рд╕ीрдоाЁЯСЙ (Limit of audibility) - рдордиुрд╖्рдп 20Hz рд╕े 20000Hz рдХे рдмीрдЪ рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рд╕ुрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЕрд╡рд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧЁЯСЙ (Infrasonic waves) - 20 Hz рд╕े рдиीрдЪे рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рдЕрд╡рд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдкрд░ाрд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧЁЯСЙ ( Ultrasonic waves) - 20000 Hz рд╕े рдКрдкрд░ рдХी рдз्рд╡рдиि рддрд░ंрдЧ рдХो рдкрд░ाрд╢्рд░рд╡्рдп рддрд░ंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиि ЁЯСЙ(Echo) - рдХिрд╕ी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╕्рд░ोрдд рд╕े рдЯрдХрд░ाрдХрд░ рдз्рд╡рдиि рдХे рдкुрдиः рд╕ुрдиे рдЬाрдиे рдХो рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиि рдХрд╣рддे рд╣ै ।

рдХुрдЫ рддрде्рдп рдоुреЪрд▓ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें

You Are Reading GK Question 
* рдоुрдЧрд▓ рдХाрд▓ - рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां *
--------------------
1. рдордпूрд░ рд╕िंрд╣ाрд╕рди рдХिрд╕рдиे рдмрдирд╡ाрдпा рдеा ?          
Ans-рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां

2. рдордпूрд░ рд╕िंрд╣ाрд╕рди рдХो рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХा рдХ्рдпा рдиाрдо рдеा ?
Ans-рдмाрджрд▓ рдЦां

3. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рдеा ?
Ans-рдЦुрд░्рд░рдо
You Are Reading GK Question 
4. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХी рдмेрдЧрдо рдХा рдХ्рдпा рдиाрдо рдеा ?
Ans-рдоुрдорддाрдЬ
You Are Reading GK Question 
5. рдоुрдорддाрдЬ рдорд╣рд▓ рдХे рдиाрдо рд╕े рдорд╢рд╣ूрд░ рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХी рдмेрдЧрдо рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдкुрдХाрд░ा рдЬाрддा рдеा ?
Ans-рдЕрд░्рдЬुрдоंрджрдмाрдиो

6. рдЬрд╣ांрдЧीрд░ рдХे рд╕рдмрд╕े рдЫोрдЯे рдмेрдЯे рд╢рд╣рд░рдпाрд░ рдХी рд╢ाрджी рдХिрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ुрдИ рдеी ?
Ans-рдиूрд░рдЬрд╣ां рдХे рдкрд╣рд▓े рдкрддि рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдкुрдд्рд░ी рд╕े ।

7 рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдиे рдХिрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд░ाрдЬрдЧрдж्рджी рд╣ाрд╕िрд▓ рдХी ?
Ans-рдЖрд╕рдл рдЦां

8 рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХे рд╕рдордп рдХौрди-рд╕ी рдЬрдЧрд╣ рдоुрдЧрд▓ рдХे рд╣ाрде рд╕े рдиिрдХрд▓ рдЧрдИ ?
Ans-рдХंрдзाрд░

9 рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдиे рдЖрдЧрд░ा рд╕े рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдХрд╣ां рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХी ?
Ans-рд╢ाрд╣рдЬрд╣ांрдиाрдмाрдж (рдкुрд░ाрдиी рджिрд▓्рд▓ी)

10. рд▓ाрд▓ рдХिрд▓ा рдФрд░ рдХिрд▓ा-рдП-рдоुрдмाрд░рдХ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрд╕рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा ?
Ans-рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां

11. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдиे рдЕрдкрдиी рдмेрдЧрдо рдоुрдорддाрдЬ рдорд╣рд▓ рдХा рдордХрдмрд░ा рдХрд╣ां рдмрдирд╡ाрдпा ?
Ans-рдЖрдЧрд░ा
You Are Reading GK Question 

12. рдоुрдорддाрдЬ рдорд╣рд▓ рдХे рдордХрдмрд░े рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ैं ?
Ans-рддाрдЬрдорд╣рд▓

13. рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдХिрддрдиा рд╕рдордп рд▓рдЧा ?
Ans-22 рд╕ाрд▓

14. рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХाрд░्рдп рдХрдм рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा ?
Ans-1631 рдИ. рдоें ।

15. рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХे рд╡ाрд╕्рддुрд╡िрдж рдХौрди рдеे ?
Ans-рдЙрд╕्рддाрдж рдИрд╢ा рдЦां рдФрд░ рдЙрд╕्рддाрдж рдЕрд╣рдордж рд▓ाрд╣ौрд░ी ।

16. рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХो рдмрдиाрдиे рдоें рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рдХрд╣ां рд╕े рд▓ाрдпा рдЧрдпा рдеा ?
Ans-рдордХрд░ाрдиा (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди)

17 рдЖрдЧрд░ा рдХा рдоोрддी рдорд╕्рдЬिрдж рдХिрд╕рдиे рдмрдирд╡ाрдпा ?
Ans-рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां
You Are Reading GK Question 
18. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХे рд╕рдордп рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рдеा ?
Ans-рдл्рд░ांрд╕िрд╕ рдмрд░्рдиिрдпрд░ рдФрд░ рдЯрд╡рд░्рдиिрдпрд░

19. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХे рджрд░рдмाрд░ рдоें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рдХौрди-рд╕े рдкंрдбिрдд рдоौрдЬूрдж рдеे ?
Ans-рдХрдмीрди्рдж्рд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдФрд░ рдЬрдЧрди्рдиाрде рдкंрдбिрдд

20. рдХрд╡ि рдЬрдЧрди्рдиाрде рдкंрдбिрдд рдиे рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рдеी ?
Ans-рд░рд╕рдЧंрдЧाрдзрд░ рддрдеा рдЧंрдЧाрд▓рд╣рд░ी

21. рдХिрд╕рдиे рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдлाрд░рд╕ी рдоें рдХрд░рд╡ाрдпा рдеा ?
Ans-рджाрд░ा рд╢िрдХोрд╣

22. рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХा рдлाрд░рд╕ी рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдХрд░рд╡ाрдпा рдЧрдпा ?
Ans-рд╕рд░्рд░-рдП-рдЕрдХрдмрд░
You Are Reading GK Question 
23. рдзрд░рдордд рдХा рдпुрдж्рдз рдХिрд╕рдХे рдмीрдЪ рд╣ुрдЖ рдеा ?
Ans-рджाрд░ा рдФрд░ рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм

24. рд╢ाрд╣рдмुрд▓ंрдж рдЗрдХрдмाрд▓ рдХे рдиाрдо рд╕े рдХौрди рдорд╢рд╣ूрд░ рдеा
Ans-рджाрд░ा рд╢िрдХोрд╣

25. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХी рдоृрдд्рдпु рдХैрд╕े рд╣ुрдИ ?
Ans-8 рд╡рд░्рд╖ рдХैрдж рдоें рд░рд╣рдиे рдХे рдмाрдж ।

26. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХो рдХिрд╕рдиे рдХैрдж рдХिрдпा рдеा ?
Ans-рдФрд░ंрдЧрдЬे
You Are Reading GK Question 
27. рд╢ाрд╣рдЬрд╣ां рдХो рдЧिрд░рдл्рддाрд░ рдХрд░ рдХрд╣ां рдХैрдж рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा ?
Ans-рдЖрдЧрд░ा рдХा рдХिрд▓ा

*рдХृрд╖्рдгा рдирди्рдж рдЪौрд╣ाрди*

рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп



** рдоुрдЧрд▓ рдХाрд▓ - рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм **
--------------------------------

1. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХा рдЬрди्рдо рдХрд╣ां рд╣ुрдЖ рдеा ?
Ans-рдЙрдЬ्рдЬैрди рдХे рджोрд╣рдж рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ ।                        

2. рдмाрджрд╢ाрд╣ рдмрдирдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХрд╣ां рдХा рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдеा ?
Ans-рджрдХ्рдХрди

3. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдХिрддрдиी рдмाрд░ рдЕрдкрдиा рд░ाрдЬ्рдпाрднिрд╖ेрдХ рдХрд░рд╡ाрдпा ?
Ans-рджो рдмाрд░ ।

4. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рд╕िंрд╣ाрд╕рди рдкрд░ рдмैрдаा ?
Ans-рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдЖрд▓рдордЧीрд░

5. рдЧрдж्рджी рдкрд░ рдмैрдардиे рдХे рдмाрдж рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдХौрди-рд╕ा рдХрд░ рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджिрдпा ?
Ans-рд░ाрд╣рджाрд░ी рдФрд░ рдкाрдирджाрд░ी

6. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдХिрд╕рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рд╕े рдЗрд╕्рд▓ाрдоी рдвंрдЧ рд╕े рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा ?
Ans-рдЙрд▓ेрдоा

7. рдоीрд░ рдоुрд╣рдо्рдордж рд╣ाрдХिрдо рдХौрди рдеे ?
Ans-рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рдЧुрд░ू

8. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХिрд╕ рдзрд░्рдо рдХो рдоाрдирддा рдеा ?
Ans-рд╕ुрди्рдиी

9. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЕрдХрдмрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ुрд░ू рдХिрдП рдЧрдП рдХिрд╕ рдЙрдд्рд╕рд╡ рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджिрдпा ?
Ans-рдиौрд░ोрдЬ рдЙрдд्рд╕рд╡ рддрдеा рдЭрд░ोрдЦा рджрд░्рд╢рди

10. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЧैрд░-рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЬрдирддा рдкрд░ рдХौрди-рд╕ा рдХрд░ рд▓рдЧाрдпा ?
Ans-рдЬрдЬिрдпा

11. рд╣िंрджू рдд्рдпोрд╣ाрд░ों рдХो рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдордиाрдиे рдкрд░ рдХिрд╕рдиे рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдИ ?
Ans-рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм

12. рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЧुрдгों рдХे рдХाрд░рдг рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा ?
Ans-рдЬिंрджा рдкीрд░

13. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдиे рдЕрдкрдиी рдмेрдЧрдо рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХी рдк्рд░рддिрдХृрддि рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд╣ां рдХрд░рд╡ाрдпा ?
Ans-рдФрд░ंрдЧाрдмाрдж

14. рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХी рдк्рд░рддिрдХृрддि рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै ?
Ans-рдмीрд╡ी рдХा рдордХрдмрд░ा рдпा рдж्рд╡िрддीрдп рддाрдЬрдорд╣рд▓ (1679 рдИ.)

15. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХी рдоृрдд्рдпु рдХрдм рд╣ुрдИ ?
Ans-1707 рдИ.

16. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХो рдХрд╣ां рджрдлрдиाрдпा рдЧрдпा ?
Ans-рджौрд▓рддाрдмाрдж рдоें рд╕्рдеिрдд рдлрдХीрд░ рдмुрд╣рд░ाрдиुрдж्рджीрди рдХी рдХрдм्рд░ рдХे рдЖрд╣рддे рдоें ।

17. рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм рдХे рд╕рдордп рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рд╣ुрдП ?
Ans-рдЬाрдЯ рд╡िрдж्рд░ोрд╣, рд╕рддрдиाрдоी рд╡िрдж्рд░ोрд╣, рд░ाрдЬрдкूрдд рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдФрд░ рд╕िрдХ्рдЦ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ ।

*рдХृрд╖्рдгा рдирди्рдж  рдЪौрд╣ाрди*

important gk 19

рднाрд░рдд рдоें рдкрд╣рд▓ी рдХोрдпрд▓े рдХी рдЦाрди-
►-рд░ाрдиीрдЧंрдЬ (1820)
2. рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЯ्рд░ेрди-
►-рдоुрдо्рдмрдИ рд╕े рдаाрдгे (1853)
3. рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░ाрдХेрдЯ-
►-рд░ोрд╣рдгी (1967)
4. рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣-
►-рдЖрд░्рдпрднрдЯ् (1975)
5. рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЗрд╕्рдкाрдд рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी-
►-рдЯाрдЯा рдЬрдорд╢ेрджрдкुрд░ (1907)
6. рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп-
►-рдкंрддрдирдЧрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп (1960)
7. рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рдиेрд╢рдирд▓ рдкाрд░्рдХ-
►-рдЬिрдо рдХाрд░्рдмेрдЯ (1935)
8.рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╣рд╡ाрдИ рдЙрдб़ाрди-
►-рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рд╕े рдиैрдиी (1911)
9. рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЬूрдЯ рдХाрд░рдЦाрдиा-
►-рд░िрд╕рд░ा (рдХрд▓рдХрдд्рддा рдоें 1855)
10. рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╕ीрдоेрдг्рдЯ рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी-
►-рдЪेрди्рдирдИ (1904)
11. рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рд░рдмрдб़ рдХी рдлैрдХ्рдЯी-
►-рдмрд░ेंрд▓ी (1955)
.рдРрд╕े рдк्рд░рд╢्рди рдЬो рдПрдЧ्рдЬाрдо рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрддे рд╣ै. :-
⭐❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢❢⭐
1. рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдердо рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХрдм рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ - 26 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 1962

2. рдПрд╢िрдпा рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЬрд▓рдпाрди рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ा рджेрд╢ рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдЬाрдкाрди

3. рдХрди्рдпाрдХुрдоाрд░ी рд╕े рдХृрд╖्рдгा рдбेрд▓्рдЯा рддрдХ рдХा рддрдЯ рдХ्рдпा рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдХोрд░ोрдоंрдбрд▓ рддрдЯ

4. рд╕ंрдШ рд╢рдХ्рддि рд╕рдоिрддि рдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХौрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдкं. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू

5. рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдоें рдорд╣िрд▓ा рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ - 12

6. рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдХॉрдлी рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рджेрд╢ рдХौрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдм्рд░ाрдЬीрд▓

7. рдХिрд╕ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рд╕े рдХрд░्рдХ рд╡ рдордХрд░ рджोрдиों рд░ेрдЦрдПं рдЧुрдЬрд░рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдЕрдл्рд░ीрдХा

8. рдПрд╢िрдпा рдФрд░ рдпूрд░ोрдк рдХा рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдХिрд╕ рджेрд╢ рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдоिрд╕्рд░

9. рдиीрд▓ рдирджी рдХा рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рдерд▓ рдХौрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдЭीрд▓

10. рдиाрдеू-рд▓ा рдХрд╣ाँ рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ – рд╕िрдХ्рдХिрдо рдоें

11. рдЙрд▓्рдХा рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдЖрдХाрд╢ рдоें рдЯूрдЯे рд╣ुрдП рдПрдХ рддाрд░े рдХो

12. рдПрд╢िрдпा рдХा рдоृрддрдХ рд╕ाрдЧрд░ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдШाрдЯी рдХा рдЙрджрд╣ाрд░рдг рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ - рд░िрдл्рдЯ рдШाрдЯी

13. рдХिрд╕ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдоुрдЦी рдХो рднूрдордз्рдпрд╕ाрдЧрд░m рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕्рддрдо्рдн рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ – рд╕्рдЯ्рд░ाрдо्рдмोрд▓ी

14. ‘рджрд╣ाрдб़рддा рдЪाрд▓ीрд╕ा’ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ - рджрдХ्рд╖िрдгी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдоें 40 0 рдЕрдХ्рд╖ांрд╢ рдХे рдкाрд╕ рдХा рд╕्рдеाрди рдЬрд╣ाँ рддेрдЬ़ рдкрдЫुрдЖ рд╣рд╡ाрдПं рдЪрд▓рддी рд╣ैं

15. рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рд░ोрдзрдХ рдк्рд░рд╡ाрд▓ рднिрдд्рддि рдХрд╣ाँ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдЖрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдХे рдкрд╢्рдЪिрдоी рддрдЯ рдХे рд╕рд╣ाрд░े

16. рдоाрдУрд░ी рдЬрдирдЬाрддि рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рдХिрд╕ рджेрд╢ рдоें рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ - рди्рдпूрдЬीрд▓ैрдг्рдб

17. рдоोрдЯрд░рдЧाрдб़ी рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ेрдирд░ी рдлोрд░्рдб рдХंрдкрдиी рдХिрд╕ рд╢рд╣рд░ рдоें рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ – Detroit

18. рд╣ोрдоुрд░्рдЬ рдЬрд▓ рд╕ंрдзि рдХिрди рджो рджेрд╢ों рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ – рдУрдоाрди рдФрд░ рдИрд░ाрди рдХो

19. рддुंрдЧрднрдж्рд░ा рддрдеा рднीрдоा рдирджिрдпाँ рдХिрд╕ рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджिрдпाँ рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░ – рдХृрд╖्рдгा рдирджी рдХी

20. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ाрдирд╕्рдкрддिрдХ рд╢ोрдз рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ -  рд▓рдЦрдирдК

some english synonyms



Synonyms


1. Cajole (рдлुрд╕рд▓ाрдиा)  entice, wheedle, deceive,

2. Candid (рд╕рдЪ्рдЪा) fair, honest

3. Ceremonious (рдФрдкрдЪाрд░िрдХ) formal, solemn, courtly

4. Cheerful (рдЦुрд╢рдоिрдЬाрдЬ) merry, gay

5. Chivalrous (рдмрд╣ाрджुрд░) bold, brave, adventurous, gallant

6. Civil (рд╕рдн्рдп) refined, urbane, gracious, affable, polite,

7. Concocted (рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ)  dubious, mythical

8.  Callous (рдХрдаोрд░) hard, obdurate

9. Contrive (рдЙрдкाрдп рдиिрдХрд▓рдиा) invent, make, arrange, manage

10. Compile (рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиा) accumulate, arrange

Gour Institute
Bank SSC PSC SI
Thatipur Gwalior  M.P.
Mob. 09826072042

1. Abstract (рдЕрдоूрд░्рдд рд╡िрдЪाрд░) theoretical, conceptual

2. Abstracted - (рдЦोрдпा рдЦोрдпा) inattentive, preoccupied

3. Abstraction - ( рд╡िрдЪाрд░, рд╕िрдж्рдзाрди्рдд) concept, Idea, thought

4. Absurd - ( рд╡ेрддुрдХा, рдЕрд╕ंрдЧрдд) ridiculous, silly, strange

4. Absurdity - (рдоूрд░्рдЦрддा)  illogicality, silliness

5. Absurdly - (рдоूрд░्рдЦрддा рд╕े)  idiotically

6. Abundance - (рдк्рд░рдЪुрд░, рд╡рд╣ुрддाрдпрдд) profusion, great quantity

7. abundant - (рдк्рд░рдЪुрд░рддा) Plentiful, copious, rich

8. Abuse - (рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ, рд╢ोрд╖рдг) mistreatment, cruelty, ill-treatment

9. Abusive - (рдЕрдиुрдЪिрдд, рдЕрдкрдоाрдирдЬрдирдХ) rude, insulting

From neeru
1. Extend - (рдЖрдЧे рдмреЭाрдиा, рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рдиा) Expand, enlarge

2. Anxious (рдЪिंрддिрдд) nervous, worried, concerned

3. Brute (рдЬंрдЧрд▓ी) beast, animal, Bully

4. Core (рдХेंрдж्рд░) Centre, hub, middle,

5. Conservative (рд░ूреЭिрд╡ाрджी, рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╡िрд░ोрдзी) traditional, conformist, conventional,

6. Dearth (рдХрдоी)  lack, shortage, scarcity,

7. Encourage ( рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рджेрдиा, рдордиोрдмрд▓ рдмреЭाрдиा) hearten, support,

8.  Frigid (рдмрд╣ुрдд рдардг्рдбा) cold, frosty, Chilli

9. fanatic - (рдЙрди्рдоाрджी, рд╣рдардзрд░्рдоी, рд╕рдирдХी) extreme, uncompromising,

10. Grudge (рдЕрд╕ंрддोрд╖,рдж्рд╡ेрд╖, рдИрд░्рд╖्рдпा) complaint, ill will, rancour

11. Hari (рдЬрд▓्рджी рдХрд░рдиा) Rush, hasten, Run

12.  Humble (рд╡िрдирдо्рд░) modest, unassuming, retiring

13. Intelligent (рд╣ोрд╢िрдпाрд░) clever, bright, smart

Neeru

Friday, 9 December 2016

рд╕ाрдоाрди्‍рдп рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рд╢्рдиोрдд्рддрд░ी




1. рдкрдиाрдоा рдирд╣рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрдм рд╣ुрдЖ।

- 1914

2. рдЭीрд▓ों рдХा рджेрд╢ рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै।

- рд╕्рдХॉрдЯрд▓ैंрдб

3. рд╣िंрдж рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рдХा рдоोрддी рдХौрдирд╕ा рджेрд╢ рд╣ै।

- рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा

4. рд╡рд░्рддрдоाрди рд╡िрдд्рдд рдЖрдпोрдЧ рдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХौрди рд╣ै।

- рдбॉ. рд╡िрдЬрдп рдПрд▓ рдХेрд▓рдХрд░

5. рд╕рд▓рдоाрди рд░ुрд╢्рджी рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦिрдд рд╡िрд╡ाрджिрдд рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै।

- рд╕ैрдЯेрдиिрдХ рд╡рд░्рд╕ेрдЬ

6. рд╕्рд╡ाрдЗрди рдл्рд▓ू рдХी рджрд╡ा рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╡ैрдЯ рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рджिрдпा рдеा।

- рдУрд╕ेрд▓्рдЯाрдоिрд╡िрд░

7. рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдмीрдХाрдиेрд░ рдХा рдирдпा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै।

- рд╕्рд╡ाрдоी рдХेрд╢рд╡ाрдиंрдж рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп

8. рдЧंрдЧाрдирдЧрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХा рдирдпा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै।

- рдЕрдо्рдмेрдбрдХрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп

9. рдЖрдкрдгी рдпोрдЬрдиा рдХिрд╕ рдЬिрд▓े рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ै।

- рдЪूрд░ू

10. рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдХिрд╕ाрди рдЖрдпोрдЧ рдХा рдЧрдарди рдХрдм рдХिрдпा рдЧрдпा।

- рдоाрд░्рдЪ 2009

11. рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рдЧुрд░्рдЬрд░ рдЖंрджोрд▓рди рдХे рджौрд░ाрди рд╣ुрдИ рдоौрддों рд╡ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХे рдиुрдХрд╕ाрди рдХी рдЬांрдЪ рд╣ेрддु рдЧрдаिрдд рдЖрдпोрдЧ рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै।

- рдмंрд╕рд▓ рдЖрдпोрдЧ

12. рд╕рд░िрд╕्рдХा рд╡ рд░рдгрдеंрднौрд░ рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ рдЕрдн्рдпाрд░рдг्рдпों рдоें рд▓ुрдк्рдд рд╣ुрдП рдмाрдШों рдХी рдЬांрдЪ рдХे рд▓िрдП рдХौрдирд╕ी рд╕рдоिрддि рдЧрдаिрдд рдХी рдЧрдИ।

- рдоेрд╣рд░ोрдд्рд░ा рд╕рдоिрддि

13. рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдиिрдЬी рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдмрдв़ рд░рд╣ी рдлीрд╕ рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдЧрдаिрдд рд╕рдоिрддि рд╣ै।

- рдЬрд╕्рдЯिрд╕ рддिрд╡ाрдб़ी рд╕рдоिрддि

14. рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдЫрдаा рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рд╡ेрддрдирдоाрди рдХा рд▓ाрдн рдХрдм рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा।

- 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2006

15. рд╕िрд░ рд╕ांрдЯे рд░ुрдЦ рд░рд╣े рддो рднी рд╕рд╕्рддो рдЬाрдг рдХिрд╕рдХा рдХрдерди рд╣ै।

- рдЬांрднोрдЬी

16. рдЯुрдг्рдбु рд░ोрдЧ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

- рдЧेрд╣ूं рдоें

17. рдЦुрдг्рдбी рдирд╕्рд▓ рдХा рдЕрди्рдп рдиाрдо рд╣ै।

- рдоुрд░्рд░ा

18. рдЕрд╢्рд╡ों рдЙрдд्рдеाрди рдФрд░ рдк्рд░рдЬрдирди рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХेंрдж्рд░ рдХрд╣ां рд╕्рдеिрдд рд╣ै।

- рдХेрд░ू

19. рдЧ्рд░ेрдЬाрдЗंрдЯ рдФрд░ рдм्рд▓ैрдХ рдм्рд░ाрдЙрди рдХिрд╕рдХी рдирд╕्рд▓ рд╣ै।

- рдЦрд░рдЧोрд╢

20. рднाрд░рдд рдХी рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиी рддेрд▓ рд░िрдлाрдЗрдирд░ी рдХрд╣ां рд╕्рдеिрдд рд╣ै-

- рдЖрд╕ाрдо рдоें

Thursday, 8 December 2016

ЁЯНА рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕ंрдЦ्рдпाрдд्рдордХ рддрде्рдпЁЯНА


⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░⬇⬇⬇⬇⬇⬇⬇


ЁЯНА1. рд╡рд╕्рдпрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рдЕрд╕्рдеिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा : → 206

ЁЯМ║2. рдЦोрдкрдб़ी рдоें рдЕрд╕्рдеिрдпां : → 28

ЁЯНА3. рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдУ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: →33

ЁЯМ║4. рдкрд╕рд▓िрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: →24

ЁЯНА5. рдЧрд░्рджрди рдоें рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдПं : →7

ЁЯМ║6. рд╢्рд╡рд╕рди рдЧрддि : →16 рдмाрд░ рдк्рд░рддि рдоिрдиिрдЯ

ЁЯНА7. рд╣ृрджрдп рдЧрддि : →72 рдмाрд░ рдк्рд░рддि рдоिрдиिрдЯ

ЁЯМ║8. рджंрдд рд╕ूрдд्рд░ : → 2:1:2:3

ЁЯНА9. рд░рдХ्рддрджाрд╡ : →120/80

ЁЯМ║10. рд╢рд░ीрд░ рдХा рддाрдкрдоाрди : → 37 рдбीрдЧ्рд░ी
 98.4 рдл़ाрд░ेрдирд╣ाрдЗрдЯ
ЁЯНА11. рд▓ाрд▓ рд░рдХ्рдд рдХрдгिрдХाрдУं рдХी рдЖрдпु : → 120 рджिрди

ЁЯМ║12. рд╢्рд╡ेрдд рд░рдХ्рдд рдХрдгिрдХाрдУ рдХी рдЖрдпु : →1 рд╕े 3 рджिрди

ЁЯНА13. рдЪेрд╣рд░े рдХी рдЕрд╕्рдеिрдпां: → 14

ЁЯМ║14. рдЬрдд्рд░ुрдХ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा :→2

ЁЯНА15. рд╣рдеेрд▓ी рдХी рдЕрд╕्рдеिрдпां: → 14

ЁЯМ║16 рдкंрдЬे рдХी рдЕрд╕्рдеिрдпां: → 5

ЁЯНА17. рд╣्рджрдп рдХी рджो рдзрдб़рдХрдиों рдХे рдмीрдЪ рдХा рд╕рдордп : → 0.8 рд╕े.

ЁЯМ║18. рдПрдХ рд╢्рд╡ाрд╕ рдоें рдЦीрдЪी рдЧрдИ рд╡ाрдпु : →500 рдоि.рдоी.

ЁЯНА19. рд╕ुрдирдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा : →20 рд╕े резреиреж рдбेрд╕ीрдмрд▓

ЁЯМ║20. рдХुрд▓ рджांрдд : →32

ЁЯНА21. рджूрдз рдХे рджांрддों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा : → 20

ЁЯМ║22. рдЕрдХ्рд▓ рджाрдв рдиिрдХрд▓рдиे рдХी рдЖрдпु : → 17 рд╕े 25 рд╡рд░्рд╖

ЁЯНА23. рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЕрдоीрдиों рдЕрдо्рд▓ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा : → 22

ЁЯМ║24. рд╢рд░ीрд░ рдоें рддрдд्рд╡ों рдХी рд╕ंрдЦрдпा : → 24

ЁЯНА25. рд╢рд░ीрд░ рдоें рд░рдХ्рдд рдХी рдоाрдд्рд░ा : → 5 рд╕े 6рд▓ीрдЯрд░
(рд╢рд░ीрд░ рдХे рднाрд░ рдХा 7 %)

ЁЯНА26. рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкाрдиी рдХी рдоाрдд्рд░ा : →70%

ЁЯМ║27. рд░рдХ्рдд рдХा PH рдоाрди : → 7.4
 
ЁЯНА28. рд╣्рджрдп рдХा рднाрд░ : → 300 рдЧ्рд░ाрдо

ЁЯМ║29. рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╣्‌рджрдп рдХा рднाрд░ → 250 рдЧ्рд░ाрдо

ЁЯНА30. рд░рдХ्рдд рд╕ंрдЪाрд░рдг рдоें рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдордп ЁЯМ║→ 22 рд╕े.

ЁЯНА31. рдЫोрдЯी рдЖंрдд рдХी рд▓ंрдмाрдИ → 22 рдлीрдЯ

ЁЯМ║33. рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкाрдиी рдХी рдоाрдд्рд░ा → 22 рд▓ीрдЯрд░

ЁЯНА34. рдкुрд░ुрд╕ рдорд╖्рддिрд╖्рдХ рдХा рднाрд░ → 1400 рдЧ्рд░ाрдо

ЁЯМ║35. рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдорд╖्рддिрд╖्рдХ рдХा рднाрд░ → 1350 рдЧ्рд░ाрдо

ЁЯНА36. рдЧुрдгрд╕ूрдд्рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा → 23 рдЬोрдб़े

ЁЯМ║37. рдЬीрди्рд╕ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा →97 рдЕрд░рдм




ЁЯМ║IMPЁЯНА

ЁЯНА1рдЧрд░्рднाрд╕рдп рдХा рднाрд░

    рд╕ंрддाрди рдЬрди्рдо рджेрдиे рдХे рдкूрд░्рд╡--50gm

     рд╕ंрддाрди рдЬрди्рдо рджेрдиे рдХे рдмाрдж--100gm


ЁЯМ║2 рдЯ्рд░िрдХ्рд╕-- рдЧृрд╣рдо्

  рдЧु--  рдЧुрд░्рджे рдХा рднाрд░--150

  рд╣--рд╣्рд░рджрдп рдХा рднाрд░--300
        рдорд╣िрд▓ाрдП।   --150

рдорд╕्рддिрд╕्рдХ рдХा рднाрд░--1400 gm
   






 ЁЯНАрдк़рдоुрдЦ рдЕрдо्рд▓ो рдХे рдк़ाрдХृрддिрдХ рд╕़ोрддЁЯНА


ЁЯМ║рд╕िрд░рдХा------------рдПрд╕िрдЯिрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯНАрд╕ेрдм--------------рдоौрд▓िрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯМ║рдЕंрдЧूрд░--------------рдЯाрд░рдЯेрд░िрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯНАрдЗрдорд▓ी--------------рдЯाрд░рдЯेрд░िрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯМ║рдЦрдЯ्рдЯे рдлрд▓--------------рд╕ाрдЗрдЯ्рд░िрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯТРрджूрдз--------------рд▓ैрдХ्рдЯिрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯНАрджрд╣ी --------------рд▓ैрдХ्рдЯिрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯМ║рдШाрд╕--------------рдмैрди्рдЬोрдЗрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯНАрдкрдд्рддे--------------рдмैрди्рдЬोрдЗрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯМ║рд╕ोрдбाрд╡ाрдЯрд░--------------рдХाрд░्рдмрдиिрдХ рдЕрдо्рд▓

ЁЯНАрдмिрдЪ्рдЫू--------------рдлाрд░्рдоिрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯМ║рдЪीрдЯी --------------рдлाрд░्рдоिрдХ рдПрд╕िрдб

ЁЯНАрдоूрдд्рд░--------------рдпूрд░िрдХ рдПрд╕िрдб

рднाрд░рдд рдХी рдирджिрдпाँ – рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рд╢्рдиोрдд्рддрд░ी


● рднाрд░рдд рдХी рдкрд╡िрдд्рд░ рдирджी рдХौрди-рд╕ी рд╣ै— рдЧंрдЧा
● рдЧंрдЧा рдХो рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рдоें рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै— рдкрдж्рдоा
● рдЧंрдЧा рдПрд╡ं рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ рдХी рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЬрд▓рдзाрд░ा рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै— рдоेрдШрдиा
● рднाрд░рдд рдХी рдХौрди-рд╕ी рдирджी рд╕ुंрджрд░рд╡рди рдбेрд▓्рдЯा рдмрдиाрддी рд╣ै— рдЧंрдЧा рд╡ рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░
● рд╕ांрдЧрдкो рдирджी рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рд╣ोрдХрд░ рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै— рдЕрд░ुрдгाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢
● рддрд╡ा рдХिрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी рд╣ै— рдирд░्рдорджा
● рдХिрд╕ рдирджी рдХो ‘рдмिрд╣ाрд░ рдХा рд╢ोрдХ’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдХोрд╕ी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी ‘рдмрдЧाрд▓ рдХा рд╢ोрдХ’ рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ै— рджाрдоोрджрд░ рдирджी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдн्рд░ंрд╢ рджोрдгी рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмрд╣рддी рд╣ै— рдирд░्рдорджा
● рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдХिрд╕ рдирджी рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рджрд░्рдЬा рджेрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै— рдЧंрдЧा
● рдк्рд░ाрдпрдж्рд╡ीрдкीрдп рднाрд░рдд рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдирджी рдХौрди-рд╕ी рд╣ै— рдЧोрджाрд╡рд░ी
● рднाрд░рдд рдоें рдмрд╣рдиे рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХी рд╕рдмрд╕े рд▓ंрдмी рдирджी рдХौрди-рд╕ी рд╣ै— рдЧंрдЧा
● рдХाрд╡ेрд░ी рдирджी рдХрд╣ाँ рдЧिрд░рддी рд╣ै— рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдЦाрдб़ी рдоें
● рдкंрдЬाрдм рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдирджी рдХौрди-рд╕ी рд╣ै— рд╕िंрдзु
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдкрд╢्рдЪिрдо рдХी рдУрд░ рдмрд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрд░рдм рд╕ाрдЧрд░ рдоें рдЧिрд░рддी рд╣ै— рдирд░्рдорджा
● рдХौрди-рд╕ी рджो рдирджिрдпों рдХी рд▓ंрдмाрдИ рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдоाрди рд╣ै— рд╕िंрдзु (2880 рдХिрдоी) рд╡ рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ (2900 рдХिрдоी)
● рдХाрд╡ेрд░ी рдЬрд▓ рд╡िрд╡ाрдж рдХिрди рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдмीрдЪ рд╣ै— рдХрд░्рдиाрдЯрдХ рдФрд░ рддрдоिрд▓рдиाрдбु
● рдХिрд╕ рдирджी рдХो рд╡ृрд╣рдж् рдЧंрдЧा рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै— рдЧोрджाрд╡рд░ी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдЕрдкрдиा рдоाрд░्рдЧ рдмрджрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै— рдХोрд╕ी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी ‘рдХрдкिрд▓ рдЬрд▓рдзाрд░ा рдк्рд░рдкाрдд’ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддी рд╣ै— рдирд░्рдорджा
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी ‘рдУрдб़िрд╢ा рдХा рд╢ोрдХ’ рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ै— рдм्рд░ाрд╣्рдордгी
● рд╡ैрди рдЧंрдЧा рдФрд░ рдкैрди рдЧंрдЧा рдХिрд╕ рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी рд╣ैं— рдЧोрджाрд╡рд░ी
● рдЗंрдбोрдм्рд░рд╣्рдоा рд╣ै рдПрдХ….. —рдкौрд░ाрдгिрдХ рдирджी
● рдХिрд╕ рдирджी рдкрд░ рд╕рдмрд╕े рд▓ंрдмा рд╕рдб़рдХ рдкुрд▓ рд╣ै— рдЧंрдЧा
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдж्рд╡ीрдк ‘рдордЬुрд▓ी’ рдмрдиाрддी рд╣ै— рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░
● рдирд░्рдорджा рдирджी рдХा рдЕрдзिрдХांрд╢ рднाрдЧ рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдмрд╣рддा рд╣ै— рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
● рдирджिрдпों рдХो рдЬोрдб़рдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдХिрд╕рдХे рд╢ाрд╕рди рдХाрд▓ рдоें рдк्рд░рд╕्рддाрддिрд╡ рд╣ुрдИ— рд░ाрдЬрдЧ рд╕рд░рдХाрд░
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рд░िрдл्рдЯ рдШाрдЯी рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмрд╣рддी рд╣ै— рддाрдк्рддी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдкрд░ рднाрд░рдд рд╡ рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХा рдЬрд▓ рд╕рдордЭौрддा рд╣ुрдЖ— рд╕िंрдзु
● рд╕िंрдзु рд╕рдордЭौрддे рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рд╕िрди्рдзु рдирджी рдХे рдХिрддрдиे % рдЬрд▓ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै— 20%
● рдк्рд░ाрдпрдж्рд╡ीрдкीрдп рдирджिрдпों рдХा рдЙрдд्рддрд░ рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рдХी рдУрд░ рдХ्рд░рдо рдХ्рдпा рд╣ै— рдорд╣ाрдирджी, рдЧोрджाрд╡рд░ी, рдХृрд╖्рдгा, рдкेрди्рдиाрд░, рдХाрд╡ेрд░ी рдПрд╡ं рд╡ैрдЧाрдИ
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рднाрд░рдд рдХे рдХेрд╡рд▓ рдЬрдо्рдоू-рдХрд╢्рдоीрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмрд╣рддी рд╣ै— рд╕िंрдзु рдирджी
● рдкंрдЪрдЧंрдЧा рддрдеा рджूрдзрдЧंрдЧा рдХिрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджिрдпाँ рд╣ै— рдХृрд╖्рдгा рдирджी
● рджाрдоोрджрд░ рдирджी рдХрд╣ाँ рд╕े рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै— рдЫोрдЯा рдиाрдЧрдкुрд░ рдХे рдкрдаाрд░ рд╕े
● рджрдХ्рд╖िрдгी рднाрд░рдд рдХे рдкрдаाрд░ी рдк्рд░рджेрд╢ों рдХो рдХौрди-рд╕ी рдирджी рджो рднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░рддी рд╣ै— рдирд░्рдорджा рдирджी
● рд╢िрдк्рд░ा рдирджी рдХिрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी рд╣ै— рдЪंрдмрд▓ рдирджी
● рднाрд░рдд рдХी рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдХा рдоुрд╣ाрдиा рдПрд╡ं рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рдерд▓ рджोрдиों рднाрд░рдд рдоें рд╣ी рд╣ै— рджрдХ्рд╖िрдг рдХी рдУрд░
● рдХिрд╕ рдирджी рдХे рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдорд╣ाрдХाрд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдоंрджिрд░ рд╣ै— рдирд░्рдорджा рдирджी
● рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдбेрд▓्рдЯा рдХिрди рдирджिрдпाँ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ोрддा рд╣ैं— рдЧंрдЧा рдПрд╡ं рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा
● рдХिрд╕ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рднाрдЧीрд░рдеी рдФрд░ рдЕрд▓рдХрдиंрджा рдоिрд▓рдХрд░ рдЧंрдЧा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддी рд╣ै— рджेрд╡рдк्рд░рдпाрдЧ рдоें
● рдЕрд░ाрд╡рд▓ी рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХिрд╕ рдирджी рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╕े рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ोрддी рд╣ै— рдЪंрдмрд▓ рдПрд╡ं рд╕ाрдмрд░рдорддी
● рд▓ूрдиी рдирджी рдХрд╣ाँ рдЧिрд░рддी рд╣ै— рдХрдЪ्рдЫ рдХा рд░рди
● рддिрдм्рдмрдд рдоें рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдЭीрд▓ рдХे рдкाрд╕ рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдирджिрдпां рдиिрдХрд▓рддी рд╣ैं— рд╕рддрд▓рдЬ, рд╕िंрдзु, рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░
● рдХौрди-рд╕ी рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░ाрдпрдж्рд╡ीрдкीрдп рдирджिрдпां рдбेрд▓्рдЯा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдирд╣ीं рдХрд░рддी рд╣ैं— рдирдорд░्рджा рдПрд╡ं рддाрдк्рддी
● рдХौрди-рд╕ी рдирджी рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рдоें рдЬрдоुрдиा рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै— рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░
● рдХिрд╕ рдирджी рдХो рджूрд╕рд░ी рдЧंрдЧा рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै— рдХाрд╡ेрд░ी рдирджी рдХो
● рдкेрди्рдиाрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджिрдпाँ рдХौрди-рд╕ी рд╣ै— рдкाрдкाрдзрдиी рдПрд╡ं рдЪिрдд्рд░ाрд╡рддी

рд╕ौрд░ рдоंрдбрд▓ (рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХे рдЧ्рд░рд╣)

 – рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рд╢्рдиोрдд्рддрд░ी

● рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдоें рдХुрд▓ рдХिрддрдиे рдЧ्рд░рд╣ рд╣ैं— 8
● рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШूрдордиे рд╡ाрд▓े рдкिंрдб рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рдЧ्рд░рд╣
● рдХिрд╕ी рдЧ्рд░рд╣ рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШूрдордиे рд╡ाрд▓े рдкिंрдб рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣
● рдЧ्рд░рд╣ों рдХी рдЧрддि рдХे рдиिрдпрдо рдХा рдкрддा рдХिрд╕рдиे рд▓рдЧाрдпा— рдХेрдкрд▓рд░
● рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдХुрд▓ рдХिрддрдиे рддाрд░ा рдоंрдбрд▓ рд╣ैं— 89
● рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЧ्рд░рд╣ рдХौрди-рд╕ा рд╣ै— рдмृрд╣рд╕्рдкрддि
● рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХा рдЬрди्рдорджाрддा рдХिрд╕े рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рд╕ूрд░्рдп рдХो
● рдХौрди-рд╕े рдЧ्рд░рд╣ рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рджрдХ्рд╖िрдгाрд╡рд░्рдд рдШूрдорддे рд╣ैं— рд╢ुрдХ्рд░ рд╡ рдЕрд░ुрдг
● ‘рдиिрдХ्рд╕ рдУрд▓ंрдкिрдпा рдХोрд▓ंрдкрд╕ рдкрд░्рд╡рдд’ рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рд╣ै— рдоंрдЧрд▓
● рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рд╡िрд╕्рдлोрдЯी рддाрд░ा рдХ्рдпा рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै— рдЕрднिрдирд╡ рддाрд░ा
● рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕рдиे рдХी— рдХॉрдкрд░рдиिрдХрд╕
● рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рддीрдп рд╕ूрд░्рдп рдХो рдХ्рдпा рдоाрдирддे рдеे— рдЧ्рд░рд╣
● рд╕ूрд░्рдп рдХौрди-рд╕ी рдЧैрд╕ рдХा рдЧोрд▓ा рд╣ै— рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рд╡ рд╣ीрд▓िрдпрдо
● рд╕ूрд░्рдп рдХे рдордз्рдп рднाрдЧ рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рдк्рд░рдХाрд╢ рдоंрдбрд▓
● рдХिрд╕ рджेрд╢ рд░्рдоें рдЕрд░ाрдд्рд░ि рдХो рд╕ूрд░्рдп рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै— рдиॉрд░्рд╡े
● рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдЧ्рд░рд╣ рдХी рджूрд░ी рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдЙрдкрд╕ौрд░
● рд╕ूрд░्рдп рдХे рдзрд░ाрддрд▓ рдХा рддाрдкрдоाрди рд▓рдЧрднрдЧ рдХिрддрдиा рд╣ै— 6000°C
● рдордз्рдп рд░ाрдд्рд░ि рдХा рд╕ूрд░्рдп рдХिрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै— рдЖрд░्рдХрдЯिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें
● рд╕ूрд░्рдп рдХे рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдоें рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХा % рдХिрддрдиा рд╣ै— 71%
● рдХौрди-рд╕ा рдЧ्рд░рд╣ рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╕рдмрд╕े рдиिрдХрдЯ рд╣ै— рдмुрдз
● рдмुрдз рдЧ्рд░рд╣ рд╕ूрд░्рдп рдХा рдПрдХ рдЪрдХ्рдХрд░ рд▓рдЧाрдиे рдоें рдХिрддрдиा рд╕рдордп рд▓ेрддा рд╣ै— 88 рджिрди
● рд╕ूрд░्рдп рд╕े рд╕рдмрд╕े рджूрд░ рдХौрди-рд╕ा рдЧ्рд░рд╣ рд╣ै— рд╡рд░ुрдг
● рдХौрди-рд╕े рдЧ्рд░рд╣ рдЬिрдирдХे рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдирд╣ीं рд╣ैं— рдмुрдз рд╡ рд╢ुрдХ्рд░
● рдХौрди-рд╕ा рдЧ्рд░рд╣ рд╕ूрд░्рдп рдХा рдЪрдХ्рдХрд░ рд╕рдмрд╕े рдХрдо рд╕рдордп рдоें рд▓рдЧाрддा рд╣ै— рдмुрдз
● рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдХो рдкृрде्рд╡ी рдХी рдмрд╣рди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рд╢ुрдХ्рд░
● рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЬीрд╡ рд░рд╣рддे рд╣ैं— рдкृрде्рд╡ी
● рдкृрде्рд╡ी рдХा рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХौрди рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा
● рдкृрде्рд╡ी рдЕрдкрдиे рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдПрдХ рдЪрдХ्рдХрд░ рдХिрддрдиे рджिрди рдоें рд▓рдЧाрддी рд╣ै— 365 рджिрди 5 рдШंрдЯा 48 рдоिрдирдЯрд░ 46 рд╕ेрдХेंрдб
● рдкृрде्рд╡ी рдХो рдиीрд▓ा рдЧ्рд░рд╣ рдХ्рдпो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдЬрд▓ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдХे рдХाрд░рдг
● рдХिрд╕ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдЬीрд╡ाрд╢्рдо рдЧ्рд░рд╣ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा рдХो
● рдЪंрдж्рд░рдоा рдХ्рдпा рд╣ै— рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣
● рдкृрде्рд╡ी рд╕े рдЪрди्рдж्рд░рдоा рдХा рдХिрддрдиा рднाрдЧ рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं— 57%
● рдЙрдд्рддрд░ी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рджिрди рдХौрди-рд╕ा рд╣ै— 21 рдЬूрди
● рдХिрд╕ рддिрдеि рдХो рд░ाрдд-рджिрди рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं— 21 рдоाрд░्рдЪ рд╡ 22 рд╕िрддंрдмрд░
● рд╕ूрд░्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдКрд░्рдЬा рджेрддे рд░рд╣рдиे рдХा рд╕рдордп рдХिрддрдиा рд╣ै— 1011 рд╡рд░्рд╖
● рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдоुрдЦी рдХौрди-рд╕ा рд╣ै— рдУрд▓िрдкрд╕ рдоेрд╕ी
● рдЕрд░ुрдг рдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЦोрдЬ рдХрдм рд╣ुрдИ— 1781 рдИ.
● рдкृрде्рд╡ी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрд░्рдп рдХी рдПрдХ рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рд╕ौрд░ рд╡рд░्рд╖
● рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЛрддु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै— рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЭुрдХी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг
● рдк्рд▓ूрдЯो рдЧ्рд░рд╣ рдХी рдоाрди्рдпрддा рдХрдм рд╕рдоाрдк्рдд рдХी рдЧрдИ— 24 рдЕрдЧрд╕्рдд, 2006 рдХो
● рдЪंрдж्рд░рдоा рдкृрде्рд╡ी рдХी рдПрдХ рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХिрддрдиे рд╕рдордп рдоें рд▓рдЧाрддा рд╣ै— 27 рджिрди 8 рдШंрдЯा
● рдЬ्рд╡ाрд░ рднाрдЯा рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ рдХिрд╕рдХा рд╣ोрддा рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा рдХा
● рдЬ्рд╡ाрд░ рднाрдЯा рдХिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЖрддा рд╣ै— рд╕ूрд░्рдп рд╡ рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рдЕрдкрдХेंрдж्рд░ рд╡ рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдмрд▓ рдХे рдХाрд░рдг
● рдЪंрдж्рд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрдм рд╣ोрддा рд╣ै— рдкूрд░्рдгिрдоा рдХो
● рд╕ूрд░्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрдм рд╣ोрддा рд╣ै— рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो
● рдХौрди-рд╕ा рдЦрдЧोрд▓ीрдп рдкिंрдб ‘рд░ाрдд рдХी рд░ाрдиी’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा
● рдиंрдЧी рдЖँрдЦों рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдХो рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं— рд╢рдиि рдЧ्рд░рд╣
● рдпूрд░ेрдирд╕ рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕рдиे рдХी— рд╣рд░्рд╢ेрд▓ рдиे
● рд╕ूрд░्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рд╕ूрд░्рдп рдФрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХे рдмीрдЪ рдЖ рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╕ूрд░्рдп рдХा рджिрдЦाрдИ рди рджेрдиा
● рдЪंрдж рдЧ्рд░рд╣рдг рдХैрд╕े рд╣ोрддा рд╣ै— рдЬрдм рдкृрде्рд╡ी, рд╕ूрд░्рдп рдФрд░ рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рдмीрдЪ рдЖ рдЬाрддी рд╣ै рддो рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЫाрдпा рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдкрдб़рддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЪंрдж्рд░рдоा рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддा рд╣ै
● ‘рд╕ौंрджрд░्рдп рдХा рджेрд╡’ рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рд╢ुрдХ्рд░ рдЧ्рд░рд╣ рдХो
● рдкृрде्рд╡ी рд╕ूрд░्рдп рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рджूрд░ рдХрдм рд╣ोрддी рд╣ै— 4 рдЬुрд▓ाрдИ рдХो
● рдкृрде्рд╡ी рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╕рдмрд╕े рдиिрдХрдЯ рдХрдм рд╣ोрддी рд╣ै— 3 рдЬрдирд╡рд░ी
● рдкृрде्рд╡ी рдЕрдкрдиे рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдХिрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдШूрдорддी рд╣ै— рдкрд╢्рдЪिрдо рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХी рдУрд░
● рд░ाрдд рд╡ рджिрди рд╣ोрдиे рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै— рдкृрде्рд╡ी рдХा рдЕрдкрдиे рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдШूрдордиा
● рднू-рдХрдХ्рд╖ рддрд▓ рдкрд░ рднू-рдЕрдХ्рд╖ рдХा рдЭुрдХाрд╡ рдХिрддрдиा рд╣ोрддा рд╣ै— 66 1/2°
● рд╕ूрд░्рдп рд╕ौрд░рдоंрдбрд▓ рдХा рдХेंрдж्рд░ рд╣ै рдФрд░ рдкृрде्рд╡ी рд╕ूрд░्рдп рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШूрдорддी рд╣ै, рдпрд╣ рдкрддा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХिрд╕рдиे рд▓рдЧाрдпा— рдХॉрдкрд░рдиिрдХрд╕
● рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдкृрде्рд╡ी рдХी рдд्рд░िрдЬ्рдпा рдХिрд╕ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиे рдоाрдкी— рдЗрд░ैрдЯोрд╕्рдердиीрдЬ
● рдкृрде्рд╡ी рдХी рддрд░рд╣ рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै— рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣
● рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиे рдХी— рдЧैрд▓ीрд▓िрдпो
● рдХौрди-рд╕ा рдЧ्рд░рд╣ рд╣рд░ा рдк्рд░рдХाрд╢ рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै— рд╡рд░ूрдг
● ‘рд╕ी рдСрдл рдЯ्рд░ंрдХ्рд╡िрд▓िрдЯी’ рдХрд╣ाँ рд╕्рдеिрдд рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░
● рдЪंрдж्рд░рдоा рдХे рдк्рд░рдХाрд╢ рдХो рдкृрде्рд╡ी рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдоें рдХिрддрд▓рд░ рд╕рдордп рд▓рдЧрддा рд╣ै— 2 рд╕ेрдХेंрдб рд╕े рдХрдо
● рдХिрд╕ рдЖрдХाрд╢ीрдп рдкिंрдб рдХो ‘рдкृрде्рд╡ी рдкुрдд्рд░’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै— рдЪंрдж्рд░рдоा
● рд╣ैрд▓ी рдШूрдордХेрддू рдХा рдЖрд╡рд░्рдд рдХाрд▓ рдХिрддрдиा рд╣ै— 76 рд╡рд░्рд╖
● рдоंрдЧрд▓ рдФрд░ рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рдЧ्рд░рд╣ों рдХे рдордз्рдп рд╕ूрд░्рдп рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдкिंрдбों рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рдХ्рд╖ुрдж्рд░рдЧ्рд░рд╣
● рдкूрд░्рдг рд╕ूрд░्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рд╕рдордп рд╕ूрд░्рдп рдХा рдХौрди-рд╕ा рднाрдЧ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै— рдХिрд░ीрдЯ
● рдПрдХ рдХрд▓ेंрдбрд░ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдЕрдзिрдХрддрдо рдХिрддрдиे рдЧ्рд░рд╣рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं— 7
● рдкृрде्рд╡ी рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХे рдмीрдЪ рдФрд╕рдд рджूрд░ी рд▓рдЧрднрдЧ рд╣ोрддी рд╣ै— 150×107°C
● рд╕ूрд░्рдп рдХी рджीрдк्рддिрдоाрди рд╕рддрд╣ рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं— рдк्рд░рдХाрд╢ рдоंрдбрд▓
● рд╕ूрд░्рдп рдХा рд╡्рдпाрд╕ рдкृрде्рд╡ी рдХे рд╡्рдпाрд╕ рдХा рдХिрддрдиा рдЧुрдиा рд╣ै— 110 рдЧुрдиा рд▓рдЧрднрдЧ
● рдЖрдХाрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЧ्рд░рд╣ों рдХा рдШрдЯрддा рдХ्рд░рдо рдХ्рдпा рд╣ै— рдмृрд╣рд╕्рдкрддि, рд╢рдиि, рдЕрд░ुрдг, рд╡рд░ुрдг, рдкृрде्рд╡ी, рд╢ुрдХ्рд░, рдоंрдЧрд▓ рдПрд╡ं рдмुрдз
● рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рдЧ्рд░рд╣ рдХो рд╕ूрд░्рдп рдХी рдПрдХ рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧрднрдЧ рдХिрддрдиा рд╕рдордп рд▓рдЧрддा рд╣ै— 12 рд╡рд░्рд╖
● рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдХो рд╕ूрд░्рдп рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХрд░рдиे рдоें рдХिрддрдиा рд╕рдордп рд▓рдЧрддा рд╣ै— 687 рджिрди
● рдкृрде्рд╡ी рдмрдиाрд╡рдЯ рдПрд╡ं рдЖрдХाрд░ рдоें рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै— рд╢ुрдХ्рд░ рдЧ्рд░рд╣
● рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдзрдм्рдмा рд╣ै। рдЗрд╕ рдзрдм्рдмे рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ुрдИ— рдкाрдпрдиिрдпрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдж्рд╡ाрд░ा
● рдпрджि рдкृрде्рд╡ी рдПрд╡ं рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХे рдмीрдЪ рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдиे рд╣ो рддो рдЖрдХाрд╢ рдХा рд░ंрдЧ рдХैрд╕ा рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा— рдХाрд▓ा
● рдПрдХ рдЧ्рд░рд╣ рдХे рджिрди рдХा рдоाрди рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЕрдХ्рд╖ рд╕े рдЭुрдХाрд╡ рдкृрде्рд╡ी рджिрди рдФрд░ рдЭुрдХाрд╡ рдХे рддुрд▓्рдп рд╣ोрддा рд╣ै, рдпрд╣ рдХрдерди рдХिрд╕ рдЧ्рд░рд╣ рдХे рд▓िрдП рд╕рдд्рдп рд╣ै— рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдХे рд▓िрдП
● рд╡рд░्рд╖ рджीрд░्рдШрддрдо рдХрд╣ाँ рд╣ोрддा рд╣ै— рдиेрдк्рдЪрдпूрди (рд╡рд░ुрдг) рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░
● рдбाрдпрдоंрдб рд░िंрдЧ рдХी рдШрдЯрдиा рдХिрд╕ рд╕рдордп рд╣ोрддी рд╣ै— рд╕ूрд░्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рд╕рдордп
● рд╕िрдЬिрдЧी рдХ्рдпा рд╣ै— рд╕ूрд░्рдп, рдкृрде्рд╡ी рдФрд░ рдЪंрдж्рд░рдоा рдХा рдПрдХ рд╕ीрдзी рд░ेрдЦा рдоें рд╣ोрдиा
● рджрдХ्рд╖िрдгी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рджिрди рдХौрди-рд╕ा рд╣ोрддा рд╣ै— 22 рджिрд╕ंрдмрд░

• рд╡рд░्рддрдиी рд╕ंрдмंрдзी рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпाँ рдПрд╡ं рдЙрдирдоेँ рд╕ुрдзाрд░ :



      рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рджोрд╖ рдЕрдерд╡ा рд╢рдм्рдж рд░рдЪрдиा рдФрд░ рд╕ंрдзि рдХे рдиिрдпрдоोँ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХी рдЕрдкрд░्рдпाрдк्рддрддा рдХे рдХाрд░рдг рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╡рд░्рддрдиी рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।
рд╡рд░्рддрдиी рдХी рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпोँ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рдиिрдо्рди рд╣ैँ–

• рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рджोрд╖: рдХрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ोँ рд╡ рднाрд╖ाрдУँ рдоेँ, рд╕–рд╢, рд╡–рдм, рди–рдг рдЖрджि рд╡рд░्рдгोँ рдоेँ рдЕрд░्рдерднेрдж рдирд╣ीँ рдХिрдпा рдЬाрддा рддрдеा рдЗрдирдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдПрдХ рд╣ी рд╡рд░्рдг рд╕, рдм рдпा рди рдмोрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╣िрди्рджी рдоेँ рдЗрди рд╡рд░्рдгोँ рдХी рдЕрд▓рдЧ–рдЕрд▓рдЧ рдЕрд░्рде–рднेрджрдХ рдз्рд╡рдиिрдпाँ рд╣ैँ। рдЕрддः рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рджोрд╖ рдХे рдХाрд░рдг рдЗрдирдХे рд▓ेрдЦрди рдоेँ рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЬैрд╕े–
рдЕрд╢ुрдж्рдз      рд╢ुрдж्рдз
рдХोрд╕िрд╕ – рдХोрд╢िрд╢
рд╕ीрджा – рд╕ीрдзा
рд╕рдмी – рд╕рднी
рд╕ोрд░ – рд╢ोрд░
рдЕрд░ाрдо – рдЖрд░ाрдо
рдкाрдгी – рдкाрдиी
рдмрдмाрд▓ – рдмрд╡ाрд▓
рдкाрдард╕ाрд▓ा – рдкाрдард╢ाрд▓ा
рд╢рдм – рд╢рд╡
рдиिрдкुрди – рдиिрдкुрдг
рдк्рд░ाрди – рдк्рд░ाрдг
рдмрдЪрди – рд╡рдЪрди
рдм्рдпрд╡рд╣ाрд░ – рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░
рд░ाрдоाрдпрди – рд░ाрдоाрдпрдг
рдЧुрди – рдЧुрдг

• рдЬрд╣ाँ ‘рд╢’ рдПрд╡ं ‘рд╕’ рдПрдХ рд╕ाрде рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддे рд╣ैँ рд╡рд╣ाँ ‘рд╢’ рдкрд╣рд▓े рдЖрдпेрдЧा рдПрд╡ं ‘рд╕’ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж। рдЬैрд╕े– рд╢ाрд╕рди, рдк्рд░рд╢ंрд╕ा, рдиृрд╢ंрд╕, рд╢ाрд╕рдХ ।
рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ ‘рд╢’ рдПрд╡ं ‘рд╖’ рдПрдХ рд╕ाрде рдЖрдиे рдкрд░ рдкрд╣рд▓े ‘рд╢’ рдЖрдпेрдЧा рдлिрд░ ‘рд╖’, рдЬैрд╕े– рд╢ोрд╖рдг, рд╢ीрд░्рд╖рдХ, рд╡िрд╢ेрд╖, рд╢ेрд╖, рд╡ेрд╢рднूрд╖ा, рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдЖрджि।

• ‘рд╕्’ рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкूрд░ा ‘рд╕’ рд▓िрдЦрдиे рдкрд░ рдпा ‘рд╕’ рдХे рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ी рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХा рдоेрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдЬैрд╕े– рдЗрд╕्рдд्рд░ी (рд╢ुрдж्рдз рд╣ोрдЧा– рд╕्рдд्рд░ी), рдЕрд╕्рдиाрди (рд╢ुрдж्рдз рд╣ोрдЧा– рд╕्рдиाрди), рдкрд░рд╕рдкрд░ рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╢ुрдж्рдз рд╣ै рдкрд░рд╕्рдкрд░।

• рдЕрдХ्рд╖рд░ рд░рдЪрдиा рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рдЕрднाрд╡ : рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоेँ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╡्рдпंрдЬрдиोँ рдоेँ рджो рд╡्рдпंрдЬрди рдоिрд▓ाрдХрд░ рд▓िрдЦे рдЬाрддे рд╣ैँ, рдкрд░рди्рддु рдЗрдирдХे рд▓िрдЦрдиे рдоेँ рдд्рд░ुрдЯि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдЬैрд╕े–
рдЕрд╢ुрдж्рдз      рд╢ुрдж्рдз
рдЖрд░्рд╢ीрд╡ाрдж – рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж
рдиिрдоाрд░्рдг – рдиिрд░्рдоाрдг
рдкुрд░्рдирд╕्рдеाрдкрдиा – рдкुрдирд░्рд╕्рдеाрдкрдиा
рдмрд╣ुрдзा ‘рд░्’ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоेँ рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрдм ‘рд░्’ (рд░ेреЮ) рдХिрд╕ी рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХे рдКрдкрд░ рд▓рдЧा рд╣ो рддो рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдЕрдХ्рд╖рд░ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдкреЭा рдЬाрдПрдЧा। рдпрджि рд╣рдо рд╕рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░ेँрдЧे рддो рдЕрд╢ुрдж्рдзि рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдоेँ ‘рд░्’ , ‘рд╡ा’ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдмोрд▓ा рдЬाрдпेрдЧा– рдЖрд╢ीрд░् рд╡ाрдж। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдоेँ ‘рд░्’ рдХा рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг ‘рдоा’ рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣ोрддा рд╣ै, рдЕрддः ‘рд░्’ рдоा рдХे рдКрдкрд░ рдЖрдпेрдЧा।

• рдЬिрди рд╢рдм्рджोँ рдоेँ рд╡्рдпंрдЬрди рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░, ‘рд░्’ рдПрд╡ं рдЖрдиुрдиाрд╕िрдХ рдХा рдоेрд▓ рд╣ो рдЙрдирдоेँ рдЙрд╕ рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХो рд▓िрдЦрдиे рдХी рд╡िрдзि рд╣ै–
рдЕрдХ्рд╖рд░ рд╕्рд╡рд░ рд░् рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░ (ं )।
рдЬैрд╕े– рдд् рдП рд░् рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░=рд╢рд░्рддेँ
рдо् рдУ рд░् рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░=рдХрд░्рдоोँ।
рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдФрд░ोँ, рдзрд░्рдоोँ, рдкрд░ाрдХ्рд░рдоोँ рдЖрджि рдХो рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ै।

• рдХोрдИ, рднाрдИ, рдоिрдаाрдИ, рдХрдИ, рддाрдИ рдЖрджि рд╢рдм्рджोँ рдХो рдХोрдпी, рднाрдпी, рдоिрдаाрдпी, рддाрдпी рдЖрджि рд▓िрдЦрдиा рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдиुрдпाрдпी, рд╕्рдеाрдпी, рд╡ाрдЬрдкेрдпी рд╢рдм्рджोँ рдХो рдЕрдирдпाрдИ, рд╕्рдеाрдИ, рд╡ाрдЬрдкेрдИ рдЖрджि рд░ूрдк рдоेँ рд▓िрдЦрдиा рднी рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै।

• рд╕рдо् рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдХे рдмाрдж рдп, рд░, рд▓, рд╡, рд╢, рд╕, рд╣ рдЖрджि рдз्рд╡рдиि рд╣ो рддो ‘рдо्’ рдХो рд╣рдоेрд╢ा рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░ (ं ) рдХे рд░ूрдк рдоेँ рд▓िрдЦрддे рд╣ैँ, рдЬैрд╕े– рд╕ंрдпрдо, рд╕ंрд╡ाрдж, рд╕ंрд▓рдЧ्рди, рд╕ंрд╕рд░्рдЧ, рд╕ंрд╣ाрд░, рд╕ंрд░рдЪрдиा, рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдЖрджि। рдЗрди्рд╣ेँ рд╕рдо्рд╢рдп, рд╕рдо्рд╣ाрд░, рд╕рдо्рд╡ाрдж, рд╕рдо्рд░рдЪрдиा, рд╕рдо्рд▓рдЧ्рди, рд╕рдо्рд░рдХ्рд╖рдг рдЖрджि рд░ूрдк рдоेँ рд▓िрдЦрдиा рд╕рджैрд╡ рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै।

• рдЖрдиुрдиाрд╕िрдХ рд╢рдм्рджोँ рдоेँ рдпрджि ‘рдЕ’ рдпा ‘рдЖ’ рдпा ‘рдК’ рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╡ाрд▓े рд╡рд░्рдгोँ рдоेँ рдЖрдиुрдиाрд╕िрдХ рдз्рд╡рдиि (ँ ) рдЖрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕े рд╣рдоेрд╢ा (ँ ) рдХे рд░ूрдк рдоेँ рд╣ी рд▓िрдЦा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЬैрд╕े– рджाँрдд, рдкूँрдЫ, рдКँрдЯ, рд╣ूँ, рдкाँрдЪ, рд╣ाँ, рдЪाँрдж, рд╣ँрд╕ी, рдвाँрдЪा рдЖрджि рдкрд░рди्рддु рдЬрдм рд╡рд░्рдг рдХे рд╕ाрде рдЕрди्рдп рдоाрдд्рд░ा рд╣ो рддो (ँ ) рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░ (ं ) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े– рдлेँрдХ, рдирд╣ीँ, рдЦीँрдЪрдиा, рдЧोँрдж рдЖрджि।

• рд╡िрд░ाрдо рдЪिрд╣्рдиोँ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрд░्рде рдХा рдЕрдирд░्рде рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े–
- рд░ोрдХो, рдордд рдЬाрдиे рджो।
- рд░ोрдХो рдордд, рдЬाрдиे рджो।
рдЗрди рджोрдиोँ рд╡ाрдХ्рдпोँ рдоेँ рдЕрд▓्рдк рд╡िрд░ाрдо рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕े рдЕрд░्рде рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЙрд▓्рдЯा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।

• ‘рд╖’ рд╡рд░्рдг рдХेрд╡рд▓ рд╖рдЯ् (рдЫрд╣) рд╕े рдмрдиे рдХुрдЫ рд╢рдм्рджोँ, рдпрдеा– рд╖рдЯ्рдХोрдг, рд╖реЬрдпंрдд्рд░ рдЖрджि рдХे рдк्рд░ाрд░ंрдн рдоेँ рд╣ी рдЖрддा рд╣ै। рдЕрди्рдп рд╢рдм्рджोँ рдХे рд╢ुрд░ू рдоेँ ‘рд╢’ рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े– рд╢ोрд╖рдг, рд╢ाрд╕рди, рд╢ेрд╖рдиाрдЧ рдЖрджि।

• рд╕ंрдпुрдХ्рддाрдХ्рд╖рд░ोँ рдоेँ ‘рдЯ्’ рд╡рд░्рдЧ рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдоेँ рд╣рдоेрд╢ा ‘рд╖्’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЪाрд╣े рдоूрд▓ рд╢рдм्рдж ‘рд╢’ рд╕े рдмрдиा рд╣ो, рдЬैрд╕े– рд╕ृрд╖्рдЯि, рд╖рд╖्рдЯ, рдирд╖्рдЯ, рдХрд╖्рдЯ, рдЕрд╖्рдЯ, рдУрд╖्рда, рдХृрд╖्рдг, рд╡िрд╖्рдгु рдЖрджि।

• ‘рдХ्рд╢’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдирдХ्рд╢ा, рд░िрдХ्рд╢ा, рдирдХ्рд╢ рдЖрджि рд╢рдм्рджोँ рдоेँ рд╣ी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╢ेрд╖ рд╕рднी рд╢рдм्рджोँ рдоेँ ‘рдХ्рд╖’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े– рд░рдХ्рд╖ा, рдХрдХ्рд╖ा, рдХ्рд╖рдорддा, рд╕рдХ्рд╖рдо, рд╢िрдХ्рд╖ा, рджрдХ्рд╖ рдЖрджि।

• ‘рдЬ्рдЮ’ рдз्рд╡рдиि рдХे рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╣ेрддु ‘рдЧ्рдп’ рд▓िрдЦिрдд рд░ूрдк рдоेँ рдиिрдо्рди рд╢рдм्рджोँ рдоेँ рд╣ी рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै – рдЧ्рдпाрд░рд╣, рдпोрдЧ्рдп, рдЕрдпोрдЧ्рдп, рднाрдЧ्рдп, рд░ोрдЧ рд╕े рдмрдиे рд╢рдм्рдж рдЬैрд╕े–рдЖрд░ोрдЧ्рдп рдЖрджि рдоेँ। рдЗрдирдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЕрди्рдп рд╢рдм्рджोँ рдоेँ ‘рдЬ्рдЮ’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╕рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े– рдЬ्рдЮाрди, рдЕрдЬ्рдЮाрдд, рдпрдЬ्рдЮ, рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрджि।

• рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рд╕ीрдЦрдиे рдХे рдЪाрд░ рдоुрдЦ्рдп рд╕ोрдкाрди рд╣ैँ – рд╕ुрдирдиा, рдмोрд▓рдиा, рдкреЭрдиा рд╡ рд▓िрдЦрдиा। рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рд▓िрдкि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рдзाрди рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдХि рдЬैрд╕े рдмोрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै рд╡ैрд╕े рд╣ी рд▓िрдЦी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрддः рд╢рдм्рдж рдХो рд▓िрдЦрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрд╕рдХी рд╕्рд╡рд░–рдз्рд╡рдиि рдХो рд╕рдордЭрдХрд░ рд▓िрдЦрдиा рд╕рдоीрдЪीрди рд╣ोрдЧा। рдпрджि ‘рдП’ рдХी рдз्рд╡рдиि рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ेँ। рдпрджि ‘рдЙ’ рдХी рдз्рд╡рдиि рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै рддो ‘рдЙ’ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ेँ।

• рд╡ाрдХ्рдп–рд░рдЪрдиा рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпाँ рдПрд╡ं рд╕ुрдзाрд░

ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░ЁЯФ░

(1) рд╡ाрдХ्рдп–рд░рдЪрдиा рдоेँ рдХрднी рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдХा рд╡िрд╢ेрд╖्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрдЪिрдд рд▓िंрдЧ рдПрд╡ं рд╡рдЪрди рдоेँ рдк्рд░рдпोрдЧ рди рдХрд░рдиे рд╕े рдпा рдЧрд▓рдд рдХाрд░рдХ–рдЪिрд╣्рди рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд░рд╣ рдЬाрддी рд╣ै।
(2) рдЙрдЪिрдд рд╡िрд░ाрдо–рдЪिрд╣्рди рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рди рдХрд░рдиे рд╕े рдЕрдерд╡ा рд╢рдм्рджोँ рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоेँ рди рд░рдЦрдиे рдкрд░ рднी рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпाँ рд░рд╣ рдЬाрддी рд╣ैँ।
(3) рдЕрдирд░्рдердХ рд╢рдм्рджोँ рдХा рдЕрдерд╡ा рдПрдХ рдЕрд░्рде рдХे рд▓िрдП рджो рд╢рдм्рджोँ рдХा рдФрд░ рд╡्рдпрд░्рде рдХे рдЕрд╡्рдпрдп рд╢рдм्рджोँ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े рднी рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд░рд╣ рдЬाрддी рд╣ै।
рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде—
(рдЕ.→рдЕрд╢ुрдж्рдз, рд╢ु.→рд╢ुрдж्рдз)
рдЕ. – рд╕ीрддा рд░ाрдо рдХी рд╕्рдд्рд░ी рдеी।
рд╢ु. – рд╕ीрддा рд░ाрдо рдХी рдкрдд्рдиी рдеी।
рдЕ. – рдоंрдд्рд░ीрдЬी рдХो рдПрдХ рдлूрд▓ोँ рдХी рдоाрд▓ा рдкрд╣рдиाрдИ।
рд╢ु. – рдоंрдд्рд░ीрдЬी рдХो рдлूрд▓ोँ рдХी рдПрдХ рдоाрд▓ा рдкрд╣рдиाрдИ।
рдЕ. – рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╡ि рдеीँ।
рд╢ु. – рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╡рдпिрдд्рд░ी рдеीँ।
рдЕ. – рд╢рдд्рд░ु рдоैрджाрди рд╕े рджौреЬ рдЦреЬा рд╣ुрдЖ рдеा।
рд╢ु. – рд╢рдд्рд░ рдоैрджाрди рд╕े рднाрдЧ рдЦреЬा рд╣ुрдЖ।
рдЕ. – рдоेрд░े рднाрдИ рдХो рдоैँрдиे рд░ुрдкрдпे рджिрдП।
рд╢ु. – рдЕрдкрдиे рднाрдИ рдХो рдоैँрдиे рд░ुрдкрдпे рджिрдпे।
рдЕ. – рдпрд╣ рдХिрддाрдм рдмреЬी рдЫोрдЯी рд╣ै।
рд╢ु. – рдпрд╣ рдХिрддाрдм рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯी рд╣ै।
рдЕ. – рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдмाрдд рдкрд░ рдордирди рдХीрдЬिрдП।
рд╢ु. – рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдмाрдд рдкрд░ рдордирди рдХрд░िрдпे।
рдЕ. – рд╕рднी рдЫाрдд्рд░ोँ рдоेँ рд░рдоेрд╢ рдЪрддुрд░рддрд░ рд╣ै।
рд╢ु. – рд╕рднी рдЫाрдд्рд░ोँ рдоेँ рд░рдоेрд╢ рдЪрддुрд░рддрдо рд╣ै।
рдЕ. – рдоेрд░ा рд╕िрд░ рдЪрдХ्рдХрд░ рдХाрдЯрддा рд╣ै।
рд╢ु. – рдоेрд░ा рд╕िрд░ рдЪрдХрд░ा рд░рд╣ा рд╣ै।
рдЕ. – рд╢ाрдпрдж рдЖрдЬ рд╕ुрд░ेрд╢ рдЬрд░ूрд░ рдЖрдпेрдЧा।
рд╢ु. – рд╢ाрдпрдж рдЖрдЬ рд╕ुрд░ेрд╢ рдЖрдпेрдЧा।
рдЕ. – рдХृрдкрдпा рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдкрдзाрд░рдиे рдХी рдХृрдкा рдХрд░ेँ।
рд╢ु. – рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдкрдзाрд░рдиे рдХी рдХृрдкा рдХрд░ेँ।
рдЕ. – рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рдЕрдоूрд▓्рдп рдЕँрдЧूрдаी рд╣ै।
рд╢ु. – рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рдЕँрдЧूрдаी рд╣ै।
рдЕ. – рдЧाँрд╡ рдоेँ рдХुрдд्рддे рд░ाрдд рднрд░ рдЪिрд▓्рд▓ाрддे рд╣ैँ।
рд╢ु. – рдЧाँрд╡ рдоेँ рдХुрдд्рддे рд░ाрдд рднрд░ рднौँрдХрддे рд╣ैँ।
рдЕ. – рдкेреЬोँ рдкрд░ рдХोрдпрд▓ рдмोрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।
рд╢ु. – рдкेреЬ рдкрд░ рдХोрдпрд▓ рдХूрдХ рд░рд╣ी рд╣ै।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рдХे рд╕рдордп рдШूрдордиे рдЬाрддा рд╣ै।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рдШूрдордиे рдЬाрддा рд╣ै।
рдЕ. – рдЬрдЬ рдиे рд╣рдд्рдпाрд░े рдХो рдоृрдд्рдпु рджрдг्рдб рдХी рд╕рдЬा рджी।
рд╢ु. – рдЬрдЬ рдиे рд╣рдд्рдпाрд░े рдХो рдоृрдд्рдпु рджрдг्рдб рджिрдпा।
рдЕ. – рд╡рд╣ рд╡िрдЦ्рдпाрдд рдбाрдХू рдеा।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдХुрдЦ्рдпाрдд рдбाрдХू рдеा।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдиिрд░рдкрд░ाрдзी рдеा।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдиिрд░рдкрд░ाрдз рдеा।
рдЕ. – рдЖрдк рдЪाрд╣ो рддो рдХाрдо рдмрди рдЬाрдпेрдЧा।
рд╢ु. – рдЖрдк рдЪाрд╣ेँ рддो рдХाрдо рдмрди рдЬाрдпेрдЧा।
рдЕ. – рдоाँ–рдмрдЪ्рдЪा рджोрдиोँ рдмीрдоाрд░ рдкреЬ рдЧрдпीँ।
рд╢ु. – рдоाँ–рдмрдЪ्рдЪा рджोрдиोँ рдмीрдоाрд░ рдкреЬ рдЧрдП।
рдЕ. – рдмेрдЯी рдкрд░ाрдпे рдШрд░ рдХा рдзрди рд╣ोрддा рд╣ै।
рд╢ु. – рдмेрдЯी рдкрд░ाрдпे рдШрд░ рдХा рдзрди рд╣ोрддी рд╣ै।
рдЕ. – рднрдХ्рддिрдпुрдЧ рдХा рдХाрд▓ рд╕्рд╡рд░्рдгрдпुрдЧ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рд╢ु. – рднрдХ्рддि–рдХाрд▓ рд╕्рд╡рд░्рдг рдпुрдЧ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।
рдЕ. – рдмрдЪрдкрди рд╕े рдоैँ рд╣िрди्рджी рдмोрд▓ी рд╣ूँ।
рд╢ु. – рдмрдЪрдкрди рд╕े рдоैँ рд╣िрди्рджी рдмोрд▓рддी рд╣ूँ।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдоुрдЭे рджेрдЦा рддो рдШрдмрд░ा рдЧрдпा।
рд╢ु. – рдЙрд╕рдиे рдоुрдЭे рджेрдЦा рддो рдШрдмрд░ा рдЧрдпा।
рдЕ. – рдЕрд╕्рддрдмрд▓ рдоेँ рдШोреЬा рдЪिँрдШाреЬ рд░рд╣ा рд╣ै।
рд╢ु. – рдЕрд╕्рддрдмрд▓ рдоेँ рдШोреЬा рд╣िрдирд╣िрдиा рд░рд╣ा рд╣ै।
рдЕ. – рдкिँрдЬрд░े рдоेँ рд╢ेрд░ рдмोрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै।
рд╢ु. – рдкिँрдЬрд░े рдоेँ рд╢ेрд░ рджрд╣ाреЬ рд░рд╣ा рд╣ै।
рдЕ. – рдЬंрдЧрд▓ рдоेँ рд╣ाрдеी рджрд╣ाреЬ рд░рд╣ा рд╣ै।
рд╢ु. – рдЬंрдЧрд▓ рдоेँ рд╣ाрдеी рдЪिँрдШाреЬ рд░рд╣ा рд╣ै।
рдЕ. – рдХृрдкрдпा рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд░े рдХो рджीрдЬिрдП।
рд╢ु. – рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдоुрдЭे рджीрдЬिрдП।
рдЕ. – рдмाрдЬाрд░ рдоेँ рдПрдХ рджिрди рдХा рдЕрд╡рдХाрд╢ рдЙрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ै।
рд╢ु. – рдмाрдЬाрд░ рдоेँ рдПрдХ рджिрди рдХा рдЕрд╡рдХाрд╢ рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ै।
рдЕ. – рдЫाрдд्рд░ рдиे рдХрдХ्рд╖ा рдоेँ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдкреЭा।
рд╢ु. – рдЫाрдд्рд░ рдиे рдХрдХ्рд╖ा рдоेँ рдкुрд╕्рддрдХ рдкреЭी।
рдЕ. – рдЖрдкрд╕े рд╕рджा рдЕрдиुрдЧ्рд░рд╣िрдд рд░рд╣ा рд╣ूँ।
рд╢ु. – рдЖрдкрд╕े рд╕рджा рдЕрдиुрдЧृрд╣ीрдд рд╣ूँ।
рдЕ. – рдШрд░ рдоेँ рдХेрд╡рд▓ рдоाрдд्рд░ рдПрдХ рдЪाрд░рдкाрдИ рд╣ै।
рд╢ु. – рдШрд░ рдоेँ рдПрдХ рдЪाрд░рдкाрдИ рд╣ै।
рдЕ. – рдоाрд▓ी рдиे рдПрдХ рдлूрд▓ोँ рдХी рдоाрд▓ा рдмрдиाрдИ।
рд╢ु. – рдоाрд▓ी рдиे рдлूрд▓ोँ рдХी рдПрдХ рдоाрд▓ा рдмрдиाрдИ।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдЪिрдд्рд░ рд╕ुрди्рджрд░рддाрдкूрд░्рдг рд╣ै।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдЪिрдд्рд░ рд╕ुрди्рджрд░ рд╣ै।
рдЕ. – рдХुрдд्рддा рдПрдХ рд╕्рд╡ाрдоी рднрдХ्рдд рдЬाрдирд╡рд░ рд╣ै।
рд╢ु. – рдХुрдд्рддा рд╕्рд╡ाрдоिрднрдХ्рдд рдкрд╢ु рд╣ै।
рдЕ. – рд╢ाрдпрдж рдЖрдЬ рдЖँрдзी рдЕрд╡рд╢्рдп рдЖрдпेрдЧी।
рд╢ु. – рд╢ाрдпрдж рдЖрдЬ рдЖँрдзी рдЖрдпे।
рдЕ. – рджिрдиेрд╢ рд╕ांрдпрдХाрд▓ рдХे рд╕рдордп рдШूрдордиे рдЬाрддा рд╣ै।
рд╢ु. – рджिрдиेрд╢ рд╕ाрдпंрдХाрд▓ рдШूрдордиे рдЬाрддा рд╣ै।
рдЕ. – рдпрд╣ рд╡िрд╖рдп рдмреЬा рдЫोрдЯा рд╣ै।
рд╢ु. – рдпрд╣ рд╡िрд╖рдп рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯा рд╣ै।
рдЕ. – рдЕрдиेрдХोँ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЦेрд▓ рд░рд╣े рд╣ैँ।
рд╢ु. – рдЕрдиेрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЦेрд▓ рд░рд╣े рд╣ैँ।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдЪрд▓рддा-рдЪрд▓рддा рдердХ рдЧрдпा।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдЪрд▓рддे-рдЪрд▓рддे рдердХ рдЧрдпा।
рдЕ. – рдоैँрдиे рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।
рд╢ु. – рдоैँрдиे рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХрд░ рджिрдпे рд╣ैँ।
рдЕ. – рд▓рддा рдордзुрд░ рдЧाрдпрдХ рд╣ै।
рд╢ु. – рд▓рддा рдордзुрд░ рдЧाрдпिрдХा рд╣ै।
рдЕ. – рдорд╣ाрдд्рдоाрдУँ рдХे рд╕рджोрдкрджेрд╢ рд╕ुрдирдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ैँ।
рд╢ु. – рдорд╣ाрдд्рдоाрдУँ рдХे рд╕рджुрдкрджेрд╢ рд╕ुрдирдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ैँ।
рдЕ. – рдЙрд╕рдиे рди्рдпाрдзीрд╢ рдХो рдиिрд╡ेрджрди рдХिрдпा।
рд╢ु. – рдЙрд╕рдиे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╕े рдиिрд╡ेрджрди рдХिрдпा।
рдЕ. – рд╣рдо рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ूँ।
рд╢ु. – рдоैँ рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ूँ।
рдЕ. – рдкेреЬोँ рдкрд░ рдкрдХ्рд╖ी рдмैрдаा рд╣ै।
рд╢ु. – рдкेреЬ рдкрд░ рдкрдХ्рд╖ी рдмैрдаा рд╣ै। рдпा рдкेреЬोँ рдкрд░ рдкрдХ्рд╖ी рдмैрдаे рд╣ैँ।
рдЕ. – рд╣рдо рд╣рдоाрд░ी рдХрдХ्рд╖ा рдоेँ рдЧрдП।
рд╢ु. – рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдХрдХ्рд╖ा рдоेँ рдЧрдП।
рдЕ. – рдЖрдк рдЦाрдпे рдХि рдирд╣ीँ?।
рд╢ु. – рдЖрдкрдиे рдЦाрдпा рдХि рдирд╣ीँ?।
рдЕ. – рд╡рд╣ рдЧрдпा।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рдЪрд▓ा рдЧрдпा।
рдЕ. – рд╣рдо рдЪाрдп рдЕрднी-рдЕрднी рдкिрдпा рд╣ै।
рд╢ु. – рд╣рдордиे рдЪाрдп рдЕрднी-рдЕрднी рдкी рд╣ै।
рдЕ. – рдЗрд╕рдХा рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै।
рд╢ु. – рдЗрд╕рдХा рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рд╢ुрдж्рдз рд╣ै।
рдЕ. – рд╢ेрд░ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ी рдЙрд╕рдХा рд╣ोрд╢ рдЙреЬ рдЧрдпा।
рд╢ु. – рд╢ेрд░ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ी рдЙрд╕рдХे рд╣ोрд╢ рдЙреЬ рдЧрдпे।
рдЕ. – рд╡рд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкुрд░ुрд╖ рд╣ै।
рд╢ु. – рд╡рд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ै।
рдЕ. – рд░ाрдоाрдпрдг рд╕рднी рд╣िрди्рджू рдоाрдирддे рд╣ैँ।
рд╢ु. – рд░ाрдоाрдпрдг рд╕рднी рд╣िрди्рджुрдУँ рдХो рдоाрди्рдп рд╣ै।
рдЕ. – рдЖрдЬ рдардг्рдбी рдмрд░्рдл рдоँрдЧрд╡ाрдиी рдЪाрд╣िрдП।
рд╢ु. – рдЖрдЬ рдмрд░्рдл рдоँрдЧрд╡ाрдиी рдЪाрд╣िрдП।
рдЕ. – рдоैрдЪ рдХो рджेрдЦрдиे рдЪрд▓ो।
рд╢ु. – рдоैрдЪ рджेрдЦрдиे рдЪрд▓ो।
рдЕ. – рдоेрд░ा рдкिрддाрдЬी рдЖрдпा рд╣ै।
рд╢ु. – рдоेрд░े рдкिрддाрдЬी рдЖрдпे рд╣ैँ।

Saturday, 3 December 2016

daily News


*ЁЯМЕ 3 рджिрд╕ंрдмрд░ рдХी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдиाрдПँ​*
━━━━━━━━━━━━━━━━━━

*➦ 1796 -* рдмाрдЬी рд░ाрд╡ рдж्рд╡िрддीрдп рдХो рдорд░ाрдаा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдкेрд╢рд╡ा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा। рд╡े рдорд░ाрдаा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЕंрддिрдо рдкेрд╢рд╡ा рдеे।

*➦ 1829 -* рд╡ाрдпрд╕рд░ाрдп рд▓ॉрд░्рдб рд╡िрд▓िрдпрдо рдмैंрдЯिрдХ рдиे рднाрд░рдд рдоें рд╕рддी рдк्рд░рдеा рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдпी।

*➦ 1959 -* рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдиे рдЧंрдбрдХ рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рд╡िрдж्рдпुрдд рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХे рд╕рдордЭौрддे рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХिрдпे।

*➦ 1967 -* рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░ॉрдХेрдЯ (рд░ोрд╣िрдгी рдЖрд░ рдПрдЪ 75) рдХो рдеुрдо्рдмा рд╕े рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।

*➦ 1975 -* рд▓ाрдУрд╕ рдЧрдгрд░ाрдЬ्рдп рдШोрд╖िрдд।

*➦ 1994 -* рддाрдЗрд╡ाрди рдоें рдкрд╣рд▓ा рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╕्рдеाрдиीрдп рдЪुрдиाрд╡ рд╕рдо्рдкрди्рди।

*➦ 1999 -* рд╡िрд╢्рд╡ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЧिрдЯाрд░ рд╡ाрджрдХ рдЪाрд░्рд▓ी рд▓ी рдмрд░्рдб рдХा рдиिрдзрди, рдЪेрдЪेрди्рдпा рдХे рдЫाрдкाрдоाрд░ों рдиे 250 рд░ूрд╕ी рд╕ैрдиिрдХों рдХो рдоाрд░ рдЧिрд░ाрдпा।

*➦ 2000 -* рд╡िрд╕िрдЯ рдл़ॉрдХ्рд╕ рдоैрдХ्рд╕िрдХो рдХे рдирдпे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд, рдЖрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдиे рд╡ेрд╕्рдЯрдЗंрдбीрдЬ рдХो рдЯेрд╕्рдЯ рдоैрдЪ рдоें рд╣рд░ाрдХрд░ рд▓рдЧाрддाрд░ 12 рдЯेрд╕्рдЯ рдоैрдЪ рдЬीрддрдиे рдХा рд░िрдХाрд░्рдб рдмрдиाрдпा।

*➦ 2001 -* рдЧाрдЬा рдкрд░ рдЗрд╕्рд░ाрдпрд▓ рдХे рд╣рдорд▓े рдоें рдпाрд╕рд░ рдЕрд░ाрдлाрдд рдХे рд╣ैрд▓ीрдХॉрдк्рдЯрд░ рдирд╖्рдЯ।

*➦ 2002 -* рдпूрдПрдирдИрдкी рдиे рднाрд░рдд рд╕рдоेрдд рд╕ाрдд рдЙрд╖्рдгрдХрдЯिрдмंрдзीрдп рджेрд╢ों рдоें рдЬैрд╡ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рд▓िрдП 2 рдХрд░ोрдб़ 60 рд▓ाрдЦ рдбाрд▓рд░ рдЬाрд░ी рдХिрдпा।

*➦ 2004 -* рдкुрд░्рддрдЧ़ाрд▓ рдХे рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдоोрдиिрдХा рдХी рдЕрд░्рдЬी рдЦाрд░िрдЬ। рдИрд░ाрдХ рдоें рдкुрд▓िрд╕ рдеाрдиों рдкрд░ рд╣ुрдП рд╣рдорд▓े рдоें 30 рд▓ोрдЧों рдХी рдоौрдд।

*➦ 2008 -* рдоुंрдмрдИ рдоें рд╣ुрдИ 23 рдирд╡ंрдмрд░ рдХी рдЖрддंрдХрд╡ाрджी рдШрдЯрдиा рдХे рдмाрдж рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдоंрдд्рд░ी рд╡िрд▓ाрд╕рд░ाрд╡ рджेрд╢рдоुрдЦ рдиे рдЕрдкрдиे рдкрдж рд╕े рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджे рджिрдпा।

*ЁЯМЕ 3 рджिрд╕ंрдмрд░ рдХो рдЬрди्рдоे рд╡्рдпрдХ्рддि​*
━━━━━━━━━━━━━━━━━━

*➦ 1882 -* рдиंрджрд▓ाрд▓ рдмोрд╕ - рднाрд░рдд рдХे рдПрдХ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЪिрдд्рд░рдХाрд░

*➦ 1884 -* рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж - рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдердо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि

*➦ 1888 -* рд░рдоेрд╢ рдЪрди्рдж्рд░ рдордЬूрдорджाрд░, рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░।

*➦ 1889 -* рдЦुрджीрд░ाрдо рдмोрд╕ - рд╕्‍рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╕ेрдиाрдиी

*➦ 1903 -* рдпрд╢рдкाрд▓ - рд╣िрди्рджी рдХे рдпрд╢рд╕्рд╡ी рдХрдеाрдХाрд░ рдФрд░ рдиिрдмрди्рдз рд▓ेрдЦрдХ

*➦ 1913 -* рд╢िрд╡рдиाрд░ाрдпрдг рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ - рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЕрдз्рдпрдпрдирд╢ीрд▓ рдПрд╡ं рдордирдирд╢ीрд▓ рд░рдЪрдиाрдХा।

*➦ 1957 -* рд░рдоाрд╢ंрдХрд░ рдпाрджрд╡ 'рд╡िрдж्рд░ोрд╣ी' - рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд░рд╣े рдЬрдирдХрд╡ि рдеे।

*➦ 1982 -* рдоिрддाрд▓ी рд░ाрдЬ - рдЯेрд╕्рдЯ рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдоैрдЪ рдоें рджोрд╣рд░ा рд╢рддрдХ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рднाрд░рддीрдп рдорд╣िрд▓ा

*ЁЯМЕ 3 рджिрд╕ंрдмрд░ рдХो рд╣ुрдП рдиिрдзрди​​​*
━━━━━━━━━━━━━━━━━━

*➦ 1979 -* рдоेрдЬрд░ рдз्рдпाрдирдЪंрдж- рднाрд░рдд рдХे рдЦ्рдпाрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ॉрдХी рдЦिрд▓ाрдб़ी।

*➦ 2011-* рджेрд╡ рдЖрдиंрдж - рдл़िрд▓्рдо рдЕрднिрдиेрддा рдФрд░ рдиिрд░्рдоाрддा।

*➦ 1971-* рд▓ांрд╕ рдиाрдпрдХ рдЕрд▓्рдмрд░्рдЯ рдПрдХ्рдХा, рдкрд░рдорд╡ीрд░ рдЪрдХ्рд░ рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХ

*ЁЯМЕ 3 рджिрд╕ंрдмрд░ рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕрд╡рд╕рд░ рдПрд╡ं рдЙрдд्рд╕рд╡​​*
━━━━━━━━━━━━━━━━━━

➦ рднोрдкाрд▓ рдЧैрд╕ рдд्рд░ाрд╕рджी рджिрд╡рд╕

➦ рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдХрд▓ांрдЧ рджिрд╡рд╕

15 Vegetable names:



1. Sweet potato - рд╢рдХрд░рдХрди्рджी

2. Spring onions - рд╣рд░े рдк्рдпाрдЬ

3. Yam - рдЬिрдоीрдХंрдж

4. Fenugreek - рдоेрдеी

5. Cucumber - рдЦीрд░ा

6. Drumsticks - рд╕ेंрдЬрди

7. French beans - рд╕ेрдо рдХी рдлрд▓ी

8. Pumpkin/Squash - рдХрдж्рджू

9. Mustard greens - рд╕рд░рд╕ों

10. Peppermint leaves - рдкुрджीрдиा

11. Bitter Gourd - рдХрд░ेрд▓ा

12. Bottle Gourd - рд▓ौрдХीH

13. Colocasia roots - рдЕрд░рдмी

14. Turnip - рд╢рд▓рдЬрдо

15. Broccoli - рд╣рд░ी рдлूрд▓рдЧोрднी

important gk 12

рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрдЧрдарди рдФрд░ рдЙрдирдХे рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп
рд╕рднी рдПрдЧ्рдЬाрдо рдоें рдЖрддे рд╣ैं рдкрдв़рдиा рдЬрд░ूрд░
1. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо (UNEP) - рдиैрд░ोрдмी
2. рдЕрдл़्рд░ीрдХी рдПрдХрддा рд╕ंрдЧрдарди (OAU) - рдЖрджिрд╕-рдЕрдмाрдмा
3. рдЧैрдЯ (GATT) - рдЬेрдиेрд╡ा
4. рдПрд╢िрдпाрдИ рд╡िрдХाрд╕ рдмैंрдХ (ADB) - рдордиीрд▓ा
5. рдиाрдЯो (NATO) - рдм्рд░ुрд╕ेрд▓्рд╕
6. рдПрдордиेрд╕्рдЯी рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ - рд▓ंрджрди
7. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоुрдж्рд░ा рдХोрд╖ (IMF) - рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди рдбी. рд╕ी.
8. рд░ेрдбрдХ्рд░ॉрд╕ - рдЬेрдиेрд╡ा
9. рд╕ाрд░्рдХ (SAARC) - рдХाрдардоाрдг्рдбु
10. рдЗंрдЯрд░рдкोрд▓ (INTERPOL) - рдкेрд░िрд╕(рд▓ेрдУंрд╕)
11. рд╡िрд╢्рд╡ рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрдЧрдарди (WTO) - рдЬेрдиेрд╡ा
12. рдЕрдорд░ीрдХी рд░ाрдЬ्рдпों рдХा рд╕ंрдЧрдарди (OAS) - рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди рдбी. рд╕ी.
13. рдпूрдиेрд╕्рдХो - рдкेрд░िрд╕
14. рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдкрд░िрд╖рдж् (COMECON) - рдоाрд╕्рдХो
15. рд╡рд░्рд▓्рдб рдХाрдЙंрд╕िрд▓ рдСрдл़ рдЪрд░्рдЪेрдЬ (WCC) - рдЬेрдиेрд╡ा
16. рдпूрд░ोрдкीрдп рдКрд░्рдЬा рдЖрдпोрдЧ (EEC) - рдЬेрдиेрд╡ा
17. рдпूрдиिрд╕ेрдл - рди्рдпूрдпॉрд░्рдХ
18. рдкрд╢्рдЪिрдоी рдПрд╢िрдпा рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрдпोрдЧ (ECWA) - рдмрдЧрджाрдж
19. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╢рд░рдгाрд░्рдеी рдЙрдЪ्рдЪाрдпोрдЧ (UNHCR) - рдЬेрдиेрд╡ा
20. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд░рдоाрдгु рдКрд░्рдЬा рдПрдЬेंрд╕ी (IAEA) - рд╡िрдпрдиा
21. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ंрдЧрдарди (UNIDO) - рд╡िрдпрдиा
22. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдПрд╡ं рд╡िрдХाрд╕ рд╕рдо्рдорд▓ेрди (UNCTAD) - рдЬेрдиेрд╡ा
23. рд╡िрд╢्рд╡ рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХोрд╖ (WWF) - рдЧ्рд▓ांрдб(рд╕्рд╡िрдЯ्рдЬ़рд░рд▓ैंрдб)
24. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдУрд▓рдо्рдкिрдХ рдХрдоिрдЯी (IOC) - рд▓ुрд╕ाрдиे
25. рдпूрд░ोрдкीрдп рдХॉрдорди рдоाрд░्рдХेрдЯ (ECM) - рдЬेрдиेрд╡ा
26. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдоंрдбрд▓ीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ाрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╕рдо्рдорд▓ेрди (CHOGM) - рд╕्рдЯ्рд░ाрди्рд╕рдмрд░्рдЧ
27. рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЙрдд्рдкाрджрдХ рджेрд╢ों рдХा рд╕ंрдЧрдарди (OPEC) - рд╡िрдпрдиा
28. рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ंрдЧрдарди (OECD) - рдкेрд░िрд╕
29. рдпूрд░ोрдкीрдп рдоुрдХ्рдд рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрдШ (ECTA) - рдЬेрдиेрд╡ा
30. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдоंрдбрд▓ (рдХॉрдордирд╡ेрд▓्рде) - рд▓ंрджрди
31. рдпूрд░ोрдкीрдп рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рдоुрджाрдп (EEC) - рдЬेрдиेрд╡ा
32. рдпूрд░ोрдкीрдп рд╕ंрд╕рдж - рд▓рдХ्рдЬрдордмрд░्рдЧ
33. рдпूрд░ोрдкिрдпрди рд╕्рдкेрд╕ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдЖрд░्рдЧेрдиाрдИрдЬेрд╢рди (ESRO) - рдкेрд░िрд╕
34. рдпूрд░ोрдкिрдпрди рдкрд░рдоाрдгु рдКрд░्рдЬा рд╕рдоुрджाрдп (EURATON) - рдм्рд░ुрд╕ेрд▓्рд╕
35. рдПрд╢िрдпा рдФрд░ рдк्рд░рд╢ांрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХा рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЖрдпोрдЧ - рдмैंрдХाрдХ
36. рдЕрдл़्рд░ीрдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрдпोрдЧ (ECA) - рдЖрджिрд╕-рдЕрдмाрдмा
37. рд╡िрд╢्рд╡ рдмैंрдХ - рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди рдбी. рд╕ी.
38. рдЕрд░рдм рд▓ीрдЧ - рдХाрд╣िрд░ा
39. рджрдХ्рд╖िрдг рдкूрд░्рд╡ी рдПрд╢िрдпाрдИ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ों рдХा рд╕ंрдШ (ASEAN) - рдЬрдХाрд░्рддा

important gk11

*ЁЯМ╣ЁЯПЖрдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрдиЁЯПЖЁЯМ╣*    

 *ЁЯМ╖ЁЯПЕрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯПЕЁЯМ╖*
♻рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕्рд╡ीрдбेрди рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ *рдЕрд▓्рдл्рд░ेрдб рдмрд░्рдирд╣ाрд░्рдб рдиोрдмेрд▓ рдиे 1901*рдоें рдХी рдеी
ЁЯНА рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ *рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рдоाрд╣* рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡िрдЬेрддाрдУं рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЬाрддी рд╣ै
ЁЯНА *10 рджिрд╕ंрдмрд░ рдХो рдЕрд▓्рдл्рд░ेрдб рдмрд░्рдирд╣ाрд░्рдб рдиोрдмेрд▓ рдХी рдкुंрдпрддिрдеि*рдкрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै
ЁЯНА *31 рдЬрдирд╡рд░ी*рддрдХ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕ूрдЪी рджी рдЬाрддी рд╣ै
ЁЯНАрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *6рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै
ЁЯНА рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें *рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЬाрддी рд╣ै
ЁЯНА *рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ 5 рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рднौрддिрдХ рд░рд╕ाрдпрди рд╢ांрддि рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рджिрдпा рдЬाрддा рдеा
ЁЯНА рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╕्рд╡ीрдбीрд╢ рдмैंрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиी 300рд╡ी рд╡рд░्рд╖рдЧांрда* рдХे рдЙрдкрд▓рдХ्рд╖ рдоें *1968* рдоें рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा рдЧрдпा
ЁЯНА 1969 рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा
ЁЯНА рдЕрд▓्рдл्рд░ेрдб рдиोрдмेрд▓ рдПрдХ *рдЕрд╡िрд╡ाрд╣िрдд рд╕्рд╡ीрдбिрд╢ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рдХेрдоिрдХрд▓ рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░* рдеे
ЁЯНА рдЗрди्рд╣ोंрдиे *1866 рдоें рдбाрдпрдиाрдоाрдЗрдЯ*рдХी рдЦोрдЬ рдХी рдеी
 ЁЯНА рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे *рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ाрд▓ рдоें рддीрди рд▓ोрдЧों* рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा
ЁЯНА рдЕрдм рддрдХ рдХेрд╡рд▓ *рджो рдмाрд░ рдоृрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों* рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯНА рдоृрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें *рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдПрд░ी рдПрдХ्рд╕ेрд▓ рдХाрд░्рд▓рдлрд▓्рдбрдЯ рдХो 1931 рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдмाрд░ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХे рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ рдбैрдЧ рд╣ैрдорд░рд╕ोрд▓्рдб рдХो 1961* рдоें рджिрдпा рдЧрдпा
ЁЯНА *1974 рдоें рдПрдХ рдиिрдпрдо рдмрдиाрдХрд░ рдорд░рдгोрдкрд░ांрдд* рдХिрд╕ी рдХो рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдирд╣ीं рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा
ЁЯНА рдЕрдм рддрдХ рдХेрд╡рд▓ *рдЪाрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рд╣ी рджो рдмाрд░*рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░ुрд╕्рдХाрд░ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं
ЁЯНА *рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдХрдоेрдЯी рдСрдл рд░ेрдбрдХ्рд░ॉрд╕*рдХो рд╢ांрддि рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рддीрди рдмाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै 1917-44-63
ЁЯНА *2014 рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि *рд▓ॉрд░ेंрд╕ рдм्рд░ैрдЧ рдеा (25 рд╡рд░्рд╖)*
ЁЯНА *2014 рдоें рдорд▓ाрд▓ा рдпूрд╕ुрдлрдЬрдИ рдХो 17 рд╡рд░्рд╖* рдХी рдЖрдпु рдоें *рд╢ांрддि рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рджिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╕े *рдорд▓ाрд▓ा рдпूрд╕ुрдлрдЬрдИ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рд╕рднी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдХी рдорд╣िрд▓ा (рд╡्рдпрдХ्рддि )рд╣ै*
ЁЯНА *рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि *рд░ेрдоंрдб рдбेрд╡िрд╕ рдЬुрдиिрдпрд░ (88рд╡рд░्рд╖*) рдеा
ЁЯНА рдЧांрдзीрдЬी рдХो 5 рдмाрд░ *1937рд╕े 1948 рддрдХ рд╢ांрддि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों*рдХे рд▓िрдП рдиाрдоिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмाрд░ рднी рдирд╣ीं рдЪुрдиा рдЧрдпा
ЁЯНА рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рд╕рдордп *1940 рд╕े 1942* рддрдХ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдХो рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*        
ЁЯПЕ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा *рдиाрд░्рд╡े рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдУрд╕्рд▓े*рдоें рдХी рдЧрдИ рдеी
ЁЯПЕрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХि рд╢्рд░ेрдгी рдоें *рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рд╡िрдЬेрддाрдУं рдХे рдиाрдо рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЬाрддी рд╣ै
ЁЯПЕрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣ेрддु рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХा рдЪрдпрди *рд╕्рд╡ीрдбрди рд╕्рдеिрдд рдХैрд░ोрд▓िंрд╕्рдХा рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ*рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै
ЁЯПЕ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкрд╣рд▓ा рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдРрдоिрд▓ рдПрдбोрд▓्рдл рд╡ोрди рдмेрд╣рд░िंрдЧ*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕрд╡рд░्рд╖ 2016 рдХा рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬाрдкाрди рдХे рдХोрд╢िрдХा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиी рдпोрд╢िрдиोрд░ी рдУрд╕ुрдоी* рдХो рджेрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा 3 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2016 рдХो рдХी рдЧрдИ рдеी      
ЁЯПЕ рдпोрд╢िрдиोрд░ी рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдСрдЯोрдлेрдЧी рдХे рдХ्рд░िрдпा рд╡िрдзि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди* рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕрдСрдЯोрдлेрдЧी рдПрдХ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै рдЬो *рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХोрд╢िрдХाрдУं рдХे рд╣ो рд░рд╣े рдХ्рд╖рд░рдг* рд╕े рдиिрдкрдЯрддी рд╣ै
ЁЯПЕрдСрдЯोрдлेрдЧी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा *рддंрдд्рд░िрдХा рд╕े рдЬुрдб़ी рдмीрдоाрд░िрдпों,рдордзुрдоेрд╣, рдХैंрд╕рд░, рдХो рд╕рдордЭрдиे рд╡ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा*рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै
ЁЯПЕ рдЬाрдкाрди рдХो25рд╡ॉ рдлोрди рд▓рдЧाрддा рддीрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 1961 рд╕े 2016 рдХे рдмीрдЪ рдоें 107 рдмाрд░ 211 рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ 1915 рд╕े 1918 ,1921, 1925 ,1940, 1941 ,1942 рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕рдХो рдк्рд░рджाрди рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ 39 рдмाрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ी *рдЕрдХेрд▓े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों* рдЬрдмрдХि 32 рдмाрд░ *2 рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों*рдХो рдФрд░ 36 рдмाрд░ *рддीрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों*рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ 211 рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдоें рд╕े *12 рдорд╣िрд▓ाрдУं*рдХो рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै *рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें*
ЁЯПЕ 12 рдорд╣िрд▓ाрдУं рдоें рд╕े *рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдмाрд░рдмрд░ा рдоैрдХрдХ्рд▓िंрдЯोрдХ* рдиे рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭा рдирд╣ीं рдХिрдпा
ЁЯПЕ *рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░* рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ *рдл्рд░ैрдбрд░िрдХ рдЬी рдмेंрдЯिंрдЧ* рд╣ै *32 рд╡рд░्рд╖ 1923*
ЁЯПЕ *рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░* рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓े *рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкिрдПрдЯрди рд░ाрдЙрд╕ 87рд╡рд░्рд╖ 1966 рдоें*
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 2015 рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рддीрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк* рд╕े рдЗрди рдХी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЦोрдЬ рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рдеा *рдЬाрдкाрди рдХे рд╕рддोрд╢ी рдУрдоुрд░ा, рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд╡िрд▓िрдпрдо рд╕ी рдХैंрдкрдмेрд▓, рдФрд░ рдЪीрди рдХी рдпोрдЙрдпोрдЙ рддू*

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╡рд░्рд╖ 2016 рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рддीрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХो*ं рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ *4 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2016*рдХो рднौрддिрдХी рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдИ
ЁЯПЕ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдоें *рдбेрд╡िрдб рдЬे. рдеूрд▓ेрд╕,рдПрдл.рдбंрдХрди рдПрдо.рд╣ाрд▓्рдбेрди,рдФрд░ рдЬे.рдоाрдЗрдХрд▓ рдХोрд╕्рдЯрд░рд▓िрдЯ्рдЬ* рд╣ै
ЁЯПЕрддीрдиों рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рдЧрдгिрдд рдХी рдПрдХ рдПрдбрд╡ांрд╕ рд╢ाрдЦा *рдЯोрдкोрд▓ॉрдЬी* рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкрджाрд░्рде рдХे *рд╕ुрдкрд░ рдХंрдбрдХ्рдЯрд░ рд╕ुрдкрд░рдл्рд▓ूрдЗрдб्рд╕ рдпा рдоैрдЧ्рдиेрдЯिрдХ рдлिрд▓्рдо* рдЬैрд╕े рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рдЪрд░рдгों рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкрд╣рд▓ा рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *1901 рдоें рд╡िрд▓рд╣рдо рдХॉрдирд░ाрдб рд░ॉрди्рдЯрдЧрди*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд╕рдмрд╕े рдпुрд╡ा рд╡िрдЬेрддा *рд▓ॉрд░ेंрд╕ рдм्рд░ैрдЧ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░*рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे
ЁЯПЕ рд▓ॉрд░ेंрд╕ рдм्рд░ैрдЧ рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *1915 рдоें 25 рд╡рд░्рд╖*рдХी рдЖрдпु рдоें рдЙрдирдХे *рдкिрддा рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк*рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░ рдоें рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि *рд░ेрдоंрдб рдбेрд╡िрд╕ рдЬूрдиिрдпрд░* рдеे рдЬिрди्рд╣ें *2002 рдоें 88 рд╡рд░्рд╖*рдХी рдЖрдпु рдоें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХेрд╡рд▓ *рджो рдорд╣िрд▓ाрдУं 1930 рдоें рдоैрд░ी рдХ्рдпूрд░ी рдФрд░ 1963 рдоें рдоाрд░िрдпा рдЧोрдПрдк्рдкрд░्рдЯ рдоेрдпрд░*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा
♦ рдиोрдЯ *рдоैрдбрдо рдХ्рдпूрд░ी рдХो рд╡рд░्рд╖ 1911 рдоें рд░рд╕ाрдпрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░* рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднी рджिрдпा рдеा *рдорд╣िрд▓ाрдУं рдоें рдоैрдбрдо рдХ्рдпूрд░ी рдиे рджो рдмाрд░*рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддा рд╣ै
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рджो рдмाрд░ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े *рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬॉрди рдмाрд░्рдбिंрди рдеे рдЗрди्рд╣ें 1956 рдФрд░ 1972*рдоें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 1901рд╕े 2016 рдХे рдмीрдЪ рдоें рдЕрдм рддрдХ рдХुрд▓ *204 рдмाрд░* рднौрддिрдХी рдХा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ *203 рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *45 рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдПрдХрд▓ рд░ूрдк рд╕े 32 рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджो рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк рд╕े рдУрд░ 31 рднौрддिрдХी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рддीрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों* рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 1920 рд╕े 2016 рдХे рдордз्рдп *110 рднौрддिрдХी рдиोрдмрд▓ рдкुрд░ुрд╕्рдХाрд░* рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं
ЁЯПЕ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╡рд░्рд╖ 2015* рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЬाрдкाрди рдХे рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рддрдХाрдХी рдХाрдЬिрддा рд╡ рдХрдиाрдбा рдХे рдк्рд░ोрдл़ेрд╕рд░ рдЕाрд░्рдерд░ рдмी рдоैрдХрдбोрдиाрд▓्рдб* рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*
ЁЯПЕрд░рд╕ाрдпрди рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा *рд╡рд░्рд╖ 2016 рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдл्рд░ांрд╕ рдХी рд╕्рдЯ्рд░ाँрд╕рдмрд░्рдЧ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдХे рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рдЬ्рдпा рдкीрдПрд░े рд╕ैрд╡ाрдЧ, рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдиॉрд░्рде рд╡ेрд╕्рдЯрд░्рди рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдХे (рдоुрд▓рдд: рдм्рд░िрдЯेрди рдиिрд╡ाрд╕ी)рд╕рд░ рдЬे.рдл्рд░ेрдЬрд░ рд╕्рдЯोрдбाрд░्рдЯ़, рдФрд░ рдиीрджрд░рд▓ैंрдб рдХी рдЧ्рд░ोрдиिंрдЧрди рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдХे рдк्рд░ो. рдмрд░्рдиाрдб рдлेрд░िрдЧा*рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк рд╕े рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЬाрдпेрдЧा
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा *5 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2016рдХो рдж рд░ॉрдпрд▓ рд╕्рд╡ीрдбिрд╢ рдПрдХेрдбрдоी рдСрдл़ рд╕ाрдЗंрд╕*рдиे рдХी рдеी
ЁЯПЕ рдЗрди рддीрдиों рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЕрдгु рдорд╢ीрдиों рдХे рдбिрдЬाрдЗрди рдФрд░ рдХृрдд्рд░िрдо рд░рдЪрдиाрдУ*ं рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рдЗрдирдХे рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ *рдирдП рд░ोрдмोрдЯ्рд╕рдФрд░ рдХृрдд्рд░िрдо рдЕंрдЧों*рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрдЧा
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рд╡рд░्рд╖ 2015 рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рд╕्рд╡ीрдбрди рдХे рдЯॉрдорд╕ рд▓िंрдбाрд▓, (рдЯрд░्рдХिрд╢ рдоूрд▓ рдХे) рдЕрдоेрд░िрдХी рдЕрдЬीрдд рд╕ैंрдХрд░ рд╡ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдкॉрд▓ рдоॉрдбрд░िрд╢*рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рдкрд╣рд▓ा рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬोрдХोрд╡рд╕ рд╣ेрдирд░िрдХ्рд╕ рд╡ैрдЯ рдСрдл*рдХो рдоिрд▓ा рдеा
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓े *рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдл्рд░ेрдбрд░िрдХ рдЬोрд▓िрдпрдЯ (35 рд╡рд░्рд╖*)рд╣ै рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *1935*рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓ा *рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЬॉрди рдмी.рдлेрди* рдеा рдоें *2002*рдоें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ *1916, 17 ,19 ,24 ,33 ,41,42* рдоे рд░рд╕ाрдпрди рдХा рдХोрдИ рднी рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдирд╣ी рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕрд╡рд░्рд╖ 1901 рд╕े 2016 рддрдХ *4 рдорд╣िрд▓ाрдУ*ं рдХो рд░рд╕ाрдпрди рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рдЕрдоेрд░िрдХाी рд░рд╕ाрдпрдирд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рд▓िрдирд╕ рдкाрдЙрд▓िंрдЧ* рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╣ैं *рдЬिрди्рд╣ें рджो рдмाрд░ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░*рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭा рдХिрдП рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рдеा *рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ 1954 рдоें рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░* рдоें рдФрд░ *рджूрд╕рд░ी рдмाрд░ 1962 рдоें рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें
ЁЯПЕ рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ *рдл्рд░ेрдб्рд░िрдХ рд╕ेंрдЧрд░* рдХो рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рджो рдмाрд░ рдиोрдмेрд▓* рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡рд░्рд╖ *1901рд╕े 2016 рдХे рдордз्рдп 108 рдмाрд░ 175 рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों* рдХो рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा
ЁЯПЕ *рдоेрд░ी рдХ्рдпुрд░ी рдХो рд╡рд░्рд╖ 1911* рдоें рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЗрди्рд╣ें *1903 рдоें рднौрддिрдХी рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рднी рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ рдЗрд░ेрдиे рдЬोрд▓िрдПрдЯ рдХ्рдпूрд░ी рдЬो *рдоैрд░ी рдХ्рдпूрд░ी рдХी рдкुрдд्рд░ी рдФрд░ рдл्рд░ैрдбрд░िрдХ рдЬोрд▓िрдпрдЯ* рдХी рдкрдд्рдиी рд╣ै рдЗрди्рд╣ें *1935 рдоें рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*
ЁЯПЕ рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░ुрд╕्рдХाрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 1968 рдоें рд╕्рд╡ीрдбीрд╢ рдХे рдХेंрдж्рд░ीрдп рдмैंрдХ рдХी 300рд╡ी рд╡рд░्рд╖рдЧांрда рдХे рдЙрдкрд▓рдХ्рд╖ рдоें рдоे рдХि рдЧрдпी рдеी
ЁЯПЕ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे рддुрд▓्рдп рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдиाрдо *рд╕्рд╡ेрд░िрдЧेрд╕ рд░िрдХ्рд╕ рдмैंрдХ рдк्рд░ाрдЗрдЬ рдЗрди рдЗрдХोрдиॉрдоिрдХ рд╕ाрдЗंрд╕ेрдЬ рдЗрди рдоेрдоॉрд░ी рдСрдл рдПрд▓्рдл्рд░ेрдб рдиोрдмेрд▓* рд╣ै
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ *1968 рдоें рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдбрдЪ рддрдеा рдиाрд░्рд╡े рдХे рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░िрдпों* рдХो рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕрд╡рд░्рд╖2016рдХा рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоे рдиोрдмेрд▓ рддुрд▓्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдЕрдоेрд░िрдХी рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдУрд▓ीрд╡рд░ рд╣ाрд░्рдЯ рдФрд░ рдлिрдирд▓ैрдг्рдб рдХे рдмैंрдЧ्рдЯ рд╣ॉрдорд╕्рдЯ्рд░ॉрдо*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा
ЁЯПЕрдЗрди्рд╣े рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиुрдмंрдз рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рд╡िрдХाрд╕* рдоें рдЗрдирдХे рдпोрдЧрджाрди рд░े рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕрдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХि рдШोрд╖рдгा *рд░ॉрдпрд▓ рд╕्рд╡ीрдбीрд╢ рдПрдХेрдбрдоी рдСрдл рд╕ाрдЗंрд╕ेрдЬ рдиे 10/10/2016* рдХो рдХी рдеी
ЁЯПЕ рдм्рд░िрдЯेрди рдоें рдЬрди्рдоे *рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЖंрдЧुрд╕ рдбीрдЯॉрди рдХो рд╡рд░्рд╖ 2015 рдХा рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд*्рд░ рдХा рдиोрдмेрд▓ рддुрд▓्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा
ЁЯПЕ *рдЗрд▓िрдпрди рдУрд╕्рдЯ्рд░ोрдо* рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рдкाрдиे рд╡ाрд▓ी *рдкрд╣рд▓ी рдорд╣िрд▓ा*рд╣ै рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡рд░्рд╖ *2009 рдоें рдЕрдорд░ीрдХी рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдУрд▓ीрд╡рд░ рд╡िрд▓िрдпрдорд╕рди* рдХे рд╕ाрде рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рдХेрдиेрде рдЬे рдПрд░ो* рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рдкाрдиे рд╡ाрд▓े *рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░*рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *51рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें 1972* рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рд▓िрдпोрдиिрдж рд╣рд░рд╡िрдЬ* рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рдкाрдиे рд╡ाрд▓े *рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░* рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *90 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें 2007*рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ो рдХी *рд╕рднी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рд╢्рд░ेрдгी* рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЖрдпु рдХे рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि *рд▓िрдпोрдиिрдж рд╣рд░рд╡िрдЬ*рд╣ैं
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 1969 рд╕े 2016 рдХे рдордз्рдп *рдХुрд▓ 78 рд╡्рдпрдХ्рддिрдпो*рдХो рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ 1969 рд╕े рдЕрдм рддрдХ рдХुрд▓ *48 рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рдк्рд░рджाрди рдХिрдП
ЁЯПЕ рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें 24рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो 18 рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджो рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдФрд░ 6 рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ 3 рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк рд╕े рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं
ЁЯПЕ *рдЕрд▓्рдл्рд░ेрдб рдиोрдмेрд▓ рдХी рд╡рд╕ीрдпрддрдиाрдоे рдоें рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджेрдиे рдХी рдмाрдд рдирд╣ी*ं рдеी рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो 1901 рд╕े рдк्рд░ाрд░ंрдн рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*
ЁЯПЕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рд╡рд░्рд╖ 2016 рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕ुрдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЕрдоेрд░िрдХी рдЧीрддрдХाрд░ рдФрд░ рдЧाрдпрдХ рдмॉрдм рдбिрд▓рди*рдХो рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा
ЁЯПЕ рд╢ाрджी рдХे рдЫेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा *13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2016* рдХो рдХी рдЧрдИ рдеी
ЁЯПЕ рдЗрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЕрдоेрд░िрдХी рдЧीрдд рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдирд╡ीрди рдХाрд╡्рдпрдЧрдд рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд╕ृрдЬрди*рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा
ЁЯПЕ рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЧाрдП рдЧрдП рдЧीрдд *рдм्рд▓ॉрд╡िрди рдЗрди рдж рд╡िंрдб рдФрд░ рдж рдЯाрдЗрдо्рд╕ рджे рдЖрд░ рдП рдЪेंрдЬ рдЗрди*рдХो рдкूрд░े рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде рджुрдиिрдпा рдоें *рдпुрдж्рдз рд╡िрд░ोрдзी рдФрд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ों*рдХे рдЧीрдд рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै
ЁЯПЕ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे *рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें 115 рд╡рд░्рд╖ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░* рдХिрд╕ी *рдЧीрддрдХाрд░ рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп* рдХे рдиोрдмेрд▓ рдХे рд▓िрдП рдЪुрдиा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 2015 рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдмेрд▓ाрд░ूрд╕ рдХी рд▓ेрдЦिрдХा рд╡ рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╕्рд╡ेрддрд▓ाрдиा рдПрд▓ेрдХ्рд╕ेрд╡िрдЪ*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рдкрд╣рд▓ा рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕рд▓ी рдк्рд░ूрдвोрдо* рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ *рдж рдЬंрдЧрд▓ рдмुрдХ* рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЦ्рдпाрдд *рд░ुрдбрдпाрд░्рдб рдХिрдкрд▓िंрдЧ*рдЗрд╕ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рдкाрдиे рд╡ाрд▓े *рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░*рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЗрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рд╡рд░्рд╖ 1907 рдоें 42 рд╡рд░्рд╖*рдХी рдЖрдпु рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рдбोрд░िрд╕ рд▓ेрд╕िंрдЧ* рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े *рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЖрдпु* рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *2007 рдоें 88 рд╡рд░्рд╖*рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ1901рд╕े рд╡рд░्рд╖ 2016 рддрдХ *14 рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░*рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ *4 рдЕрд╡рд╕рд░ों*рдкрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ुрдк* рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╡рд░्рд╖ 1901 рд╕े 2016 рддрдХ 109 рдмाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╢ांрддि рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕ाрдд рдмाрд░ *1914, 18, 35 ,40 ,41 ,42,43 рдХो* рдХिрд╕ी рдХो рднी рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा

*ЁЯМ╣ЁЯМ╝рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ЁЯМ╝ЁЯМ╣*
ЁЯПЕ *рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рд╡рд░्рд╖ 2016 рдХा рдиोрдмेрд▓ рд╢ांрддि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдХोрд▓ंрдмिрдпा рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдЬुрдЖрди рдоैрдиुрдПрд▓ рд╕ांрддोрд╕* рдХो рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा
ЁЯПЕ рд╢ांрддि рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा *рдиाрд░्рд╡े рдХी рдиोрдмेрд▓ рд╕рдоिрддि рдиे 7 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2016 рдХो рдУрд╕्рд▓ो* рдоें рдХी рдеी
ЁЯПЕ рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдХोрд▓ंрдмिрдпा рдХे 50 рд╕ाрд▓ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкुрд░ाрдиे рдЧृрд╣ рдпुрдж्рдз рдХो рд╕рдоाрдк्рдд*рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 2015 рдХा рд╢ांрддि рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЯ्рдпूрдиीрд╢िрдпा рдоें рдиेрд╢рдирд▓ рдбाрдпрд▓ॉрдЧ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯेрдЯ рд╕рдоूрд╣*рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рдЯ्рд╕ूрдиिрд╢िрдпा рдХे рдиेрд╢рдирд▓ рдбाрдпрд▓ॉрдЧ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯेрдЯ рд╕рдоूрд╣ рдХो рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рд▓ोрдХрддंрдд्рд░ рдХी рдмрд╣ाрд▓ी рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рдк्рд░рдпाрд╕ों*рдХे рд▓िрдП рдоिрд▓ा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╢ाрди्рддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *рдкрд╣рд▓ा рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣ैрдирд░ी рдб्рдпूрдиेрдЯ* рдХो рдоिрд▓ा рдеा
ЁЯПЕ *рдорд▓ाрд▓ा рдпुрд╕ुрдл़рдЬ़рдИ рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдмрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдХी рд╡िрдЬेрддा* рд╣ै рдЗрди्рд╣ें рд╡рд░्рд╖ *2014 рдоें рдоाрдд्рд░ 17 рд╡рд░्рд╖*рдХी рдЖрдпु рдоें рд╢ांрддि рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рдЬोрд╕ेрдл рд░ोрдд्рдм्рд▓ेрдд рд╢ांрддि рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдо्рд░*рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *1995* рдоें рдоिрд▓ा рдеा
ЁЯПЕ рд╡िрдпрддрдиाрдо рдХे *рд░ाрдЬрдиेрддा рд▓ी рдбुрдХ рдеो* рдХो рд╡рд░्рд╖ *1973 рдоें рд╢ांрддि рдХे рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░*рдХे рд▓िрдП рдЪुрдиा рдЧрдпा рдеा рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рд▓ेрдиे рд╕े рдордиा рдХрд░* рджिрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рдорд░рдгोрдкрд░ांрдд рдиोрдмेрд▓ рд╢ांрддि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рд╡рд░्рд╖ 1961 рдоें рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХे рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ *рдбैрдЧ рд╣ैрдорд░рд╕ोрд▓्рдб* рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
ЁЯПЕ *рд▓ीрдирд╕ рдкाрдЙрд▓िंрдЧ* рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे рдЬिрди्рд╣ें *рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕ाрде рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░* рдоें рднी рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा
ЁЯПЕ рд╢ांрддि рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдХрдоेрдЯी рдСрдл рд░ेрдбрдХ्рд░ाрд╕* рдХो рддीрди рдмाрд░ рдФрд░ *рдпूрдиाрдЗрдЯेрдб рдиेрд╢ंрд╕ рд╣ाрдИ рдХрдоिрд╢्рдирд░ рдСрдл рд░िрдл्рдпूрдЬी*рдХो рджो рдмाрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ *16 рдорд╣िрд▓ाрдУं*рдХो рд╢ांрддि рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
ЁЯПЕ рд╡рд░्рд╖ 1901 рд╕े 2016 рдХे рдордз्рдп *97 рд╢ांрддि рдиोрдмрд▓ рдкुрд░ुрд╕्рдХाрд░* рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं
ЁЯПЕ рд╢ांрддि рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ 19 рдЕрд╡рд╕рд░ों *(1914,16 ,18, 23 ,24, 28, 32, 39,43,48, 55, 56, 66,67,72)*рдкрд░ рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдХो рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा

*ЁЯЗоЁЯЗ│ЁЯПЖрдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рднाрд░рддीрдп рд╡्рдпрдХ्рддिЁЯПЖЁЯЗоЁЯЗ│*
♻рднाрд░рдд рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि *рд░рд╡िंрдж्рд░ рдиाрде рдЯैрдЧोрд░* рд╣ै
♻рдЗрди्рд╣ें *1913 рдоें рдЗрдирдХी рд░рдЪрдиा рдЧीрддांрдЬрд▓ि* рдХे рд▓िрдП рдЗрди्рд╣ें *рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा
♻ рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें *1930 рдоें рд╕ी рд╡ी рд░рдорди рдХो рд░рдорди рдк्рд░рднाрд╡* рдХी рдЦोрдЬ рдХे рд▓िрдП рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ *1968 рдоें рдХृрдд्рд░िрдо рдЬीрди рдХे рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╣рд░рдЧोрд╡िंрдж рдЦुрд░ाрдиा* рдХो рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╕ंрдмंрдзी рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП *рдорджрд░ рдЯेрд░ेрд╕ा рдХो 1979 рдоें рд╢ांрддि рдХा* рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рдорджрд░ рдЯेрд░ेрд╕ा *рднाрд░рдд рдХी рдкрд╣рд▓ी рдорд╣िрд▓ा рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдиोрдмрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░* рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рд╕ुрдм्рд░рдордг्рдпрдо рдЪंрдж्рд░рд╢ेрдЦрд░ рдХो 1983 рдоें *рдЗрдирдХी рдЦोрдЬ рдЪंрдж्рд░рд╢ेрдЦрд░ рд╕ीрдоा*рдХे рд▓िрдП рднौрддिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा
♻ рд╕िрддाрд░ों рдХी рдЖрдХृрддि рдФрд░ рдХैрд╕े рд╕िрддाрд░े рдмрдиे рдЗрд╕рдХे рд╕िрдж्рдзांрддिрдХ рд╢ोрдз рдХे рд▓िрдП рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ 1998 рдоें *рдХрд▓्рдпाрдгрдХाрд░ी рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдЕрдоृрдд्рдп рд╕ेрди*рдХो рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
 ♻ 2001 рдоें *рд╡ी рдПрд╕ рдиाрдпрдкॉрд▓ рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓*рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рд╡िрдж्рдпाрдзрд░ рд╕ूрд░рдЬрдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЙрдкрди्рдпाрд╕ *рдП рд╣ौрд╕ рдлॉрд░ рдоिрд╕्рдЯрд░ рдмिрд╢्рд╡ाрд╕*рд╣
ै♻ рдЖрд░ рдХे рдкрдЪौрд░ी рдХो *2007 рдоें рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдпोрдЧрджाрди*рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рд╡ेंрдХрдЯрд░рдордг рд░ाрдордХृрд╖्рдгрди рдХो *рд░рд╕ाрдпрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें 2009 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдеॉрдорд╕ рдПрд╕्рдЯेрдЯ्рд╕ рдФрд░ рдЗрд╕्рдд्рд░ाрдПрд▓. рдХी рдЕрджाрдИ рдпोрдирде*рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
 ♻ рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рд░ाрдЗрдмोрд╕ोрдо рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рд╡ рдХाрд░्рдпрдк्рд░рдгाрд▓ी рдкрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди*рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рдХैрд▓ाрд╢ рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी рдХो *2014 рдХो рд╢ांрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░*рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХी рдорд▓ाрд▓ा рдпूрд╕ूрдлрдЬрдИ рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк* рд╕े рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рдЗрди्рд╣े рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ *рдмाрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╡рд╣ рдмाрд▓рд╢्рд░рдо рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд▓рдб़ाрдИ рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖*рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा рдеा
♻ рдЧांрдзीрдЬी рдХो *5 рдмाрд░ рд╢ांрддि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХे рд▓िрдП рдиाрдоिрдд* рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा

ЁЯМОЁЯМОрд╕ाрдоाрди्рдп рдиाрд▓ेрдЬ рдЧुрдк्рд░ЁЯМО

рдХौрди рд╕ा рджेрд╢ рдХрдм рдЖрдЬ़ाрдж рд╣ुрдЖ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी


=> рднाрд░рдд -> 15 рдЕрдЧрд╕्рдд 1947
=> рдкाрдХिрд╕्рддाрди -> 14 рдЕрдЧрд╕्рдд 1947
=> рдЕрдоेрд░िрдХा -> 4 рдЬुрд▓ाрдИ 1776
=> рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ -> 16 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1971
=> рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди -> 27 рдордИ 1919
=> рдЗंрдбोрдиेрд╢िрдпा -> 17 рдЕрдЧрд╕्рдд 1945
=> рдлिрдирд▓ैंрдб -> 6 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1917
=> рд╕ोрдоाрд▓िрдпा -> 1 рдЬुрд▓ाрдИ 1960
=> рдХेрди्рдпा -> 12 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1963
=> рдлिрд▓ीрдкिंрд╕ -> 12 рдЬूрди 1898
=> рд╕ूрдбाрди -> 1 рдЬрдирд╡рд░ी 1956
=> рд╡िрдпрддрдиाрдо -> 2 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1969
=> рдоैрдХ्рд╕िрдХो -> 16 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1810
=> рдмрд░्рдоा (рдо्рдпांрдоाрд░) -> 4 рдЬрдирд╡рд░ी 1948
=> рдорд▓ेрд╢िрдпा -> 31 рдЕрдЧрд╕्рдд 1963

important gk 9

1. рд╕ोрдбिрдпрдо рдРрд▓्рдХाрд╣ॉрд▓ рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рдХ्рдпा рдмрдиाрддा рд╣ै?* – рд╕ोрдбिрдпрдо рдРрд▓्рдХॉрдХ्рд╕ाрдЗрдб
*2. рд╕ोрдбिрдпрдо рдЕрдо्рд▓ों рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдХрд░ рдХ्рдпा рдмрдиाрддा рд╣ै?* – рд▓рд╡рдг
*3. рдиाрднिрдХीрдп рдКрд░्рдЬा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ рддрдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै?* – рдпूрд░ेрдиिрдпрдо
*4. ‘рднाрд░ी рдЬрд▓’ рдХा рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ूрдд्рд░ рдХ्рдпा рд╣ै?* – D2O
*5. рд╣рдб्рдбिрдпों рдПрд╡ं рджाँрддों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдоुрдЦ рддрдд्рд╡ рдХौрди-рд╕ा рд╣ै?* – рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо
*6. рдХौрди рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдХ्рд▓ोрд░ाрдЗрдб рдХो рд╡िрдж्рдпुрдд рдЕрдкрдШрдЯ्рдп рдмрдиाрддा рд╣ै?* – рдХैрд▓्рд╕िрдпрдо рдл्рд▓ोрд░ाрдЗрдб
*7. рдпूрд░िрдпा рдиाрдордХ рдХाрд░्рдмрдиिрдХ рдкрджाрд░्рде рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЕрд╡рдпрд╡ рдХ्рдпा рд╣ै?* – рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди
*8. рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдХा рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрд╕рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд╣ोрддा рд╣ै?* – рдЕрдоोрдиिрдпा рдХे
*9. рд╢ुрдж्рдз рдЬрд▓ рдХा pH рдоाрди рдХिрддрдиा рд╣ोрддा рд╣ै?* – 7
*10. рдЬрд▓ рдХा рдЕрдзिрдХрддрдо рдШрдирдд्рд╡ рдХिрд╕ рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ै?* – 4°C рдкрд░ *
*рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рд╢्рдиोрдд्рддрд░ी Part *
*(21) рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рджिрди рд░рд╣рдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЬाрддा рд╣ै*
_*Answer*_– рд╕ुрдиिрддा рд╡िрд▓िрдпрдо्рд╕ [Sunita Williams] (рдХुрд▓ 195 рджिрди)
*(22) рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкिрдд рдк्рд░рдердо рдХृрдд्рд░िрдо рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ [Artificial Satellite] рдХौрди рд╕ा рд╣ै*
_*Answer*_ – рд╕्рдкुрддрдиिрдХ [Sputnik] (рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ, рд╡рд░्рд╖ 1957)
*(23) рдк्рд░рдердо рд╕ंрдЪाрд░ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ [Communication Satellite] рдХा рдиाрдо рдеा*
_*Answer*_– рдЗрдХो (рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा, рд╡рд░्рд╖ 1968)
*(24) рджेрд╢ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░िрдПрдХ्рдЯрд░ [Reactor] рдеा*
_*Answer*_– рдЕрдк्рд╕рд░ा [Apsara] (рд╡рд░्рд╖ 1956)
*(25) рдк्рд░рдердо рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдиिрд░्рдоिрдд рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ [Satellite] рдХा рдиाрдо*
_*Answer*_ – рдЗрдирд╕ेрдЯ – 2A [INSAT- 2A] (рдЬुрд▓ाрдИ, 1992)
*(26) рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдиिрд░्рдоिрдд рдк्рд░рдердо рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкाрд╕्рдд्рд░ [Missile] рд╣ै*
_*Answer*_– рдкृрде्рд╡ी (рд╡рд░्рд╖ 1988)
*(27) рднाрд░рддीрдп рд░рдордг рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХेрди्рдж्рд░ [Raman Research Institute] рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै*
*Answer*_– рдмंрдЧрд▓ौрд░ (рдХрд░्рдиाрдЯрдХ)
*(28) рддाрд░ाрдкुрд░ рдкрд░рдоाрдгु рд╡िрдж्рдпुрдд рдЧ्рд░рд╣ рд╣ै*
_*Answer*_– рдоुрдо्рдмрдИ (рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░)
*(29) рд░ाрд╡рддрднाрдЯा рдкрд░рдоाрдгु рд╡िрдж्рдпुрдд рдЧ्рд░рд╣*
_*Answer*_ – рд░ाрд╡рддрднाрдЯा (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди)
*(30) рдкрд░рдоाрдгु рдКрд░्рдЬा рдЖрдпोрдЧ [Atomic Energy Commission] рдХा рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ुрдИ рдеी*
_*Answer*_ – рдЕрдЧрд╕्рдд 1948 рдоें
*(31) рджेрд╢ рдХे рд╕рдмрд╕े рдмрдб़े рдкрд░рдоाрдгु рдХेрди्рдж्рд░ рдз्рд░ुрд╡ рдиे рдХाрдо рдХрд░рдиा рдЖрд░ंрдн рдХрдм рдХिрдпा рдеा*
_*Answer*_ – 08 рдЕрдЧрд╕्рдд, 1985
*(32) рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдердо рдЬीрд╡ рдХा рдиाрдо рдеा*
_*Answer*_ – рд▓ाрдЗрдХा [Laika] (рдПрдХ рдХुрддिрдпा)
*(33) рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдпाрди рд╕े рдмाрд╣рд░ рд╡िрдЪрд░рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рдеा*
_*Answer*_ – рдПрд▓ेрдХ्рд╕ी рд▓िрдпोрдиोрд╡ [Alexey leonov]
*(34) рдк्рд░рдердо рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╢рдЯрд▓ [Space Shuttle] рдХा рдиाрдо рдПрд╡ं рджेрд╢*
_*Answer*_– рдХोрд▓рдо्рдмिрдпा (рдЕрдоेрд░िрдХा, рд╡рд░्рд╖ 1981)
*(35) рдк्рд░рдердо рдоाрдирд╡ рд░рд╣िрдд рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХा рдиाрдо рдПрд╡ं рдиिрд░्рдоिрдд рджेрд╢*
_*Answer*_– рд╢ेрди्рдЬू (рдЪीрди)
*(36) рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдкрд╣рд▓ा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдХा рдиाрдо*
_*Answer*_ – рдкाрдердлाрдЗंрдЯрд░ [Pathfinder] (6 рдЬुрд▓ाрдИ, 1997)
*(37) рдЗрдирд╕ेрдЯ – 3E [INSAT-3E] рдХा рд╕рдлрд▓ рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкрдг рд╣ुрдЖ рдеा*
Answer – 28 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2003
*(38) рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдк्рд░рдердо рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ा [Space Laboratory] рдХा рдиाрдо рдПрд╡ं рдХिрд╕ рджेрд╢ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा*
_*Answer*_– рд╕्рдХाрдИрд▓ैрдм (рдЕрдоेрд░िрдХा, рд╡рд░्рд╖ 1973)
*(39) рдк्рд░рдердо рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдкрд░्рдпрдЯрдХ [Space Tourist] рдХौрди рдеा*
_*Answer*_– рдбेрдиिрд╕ рдЯीрдЯो (рд╡рд░्рд╖ 2001)
*(40) рдкрд╣рд▓ा рдоाрдирд╡ рд░рд╣िрдд рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди*
_*Answer*_– рд▓ुрдиा 16 (12 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1970)***"

important gk 8

рдЧृрд╣ рдоंрдд्рд░ी рд░ाрдЬрдиाрде рд╕िंрд╣ рдиे 10 рджिрди рдХा 'рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдорд╣ोрдд्рд╕рд╡' (RSM) рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдХिрдпा ?
Answer: рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी
Q2. рдХिрд╕ рджेрд╢ рдХे рдкрд░िрд╡рд╣рди рд╡िрднाрдЧ рдиे рд╕ैрдорд╕ंрдЧ рдЧैрд▓ेрдХ्рд╕ी рдиोрдЯ 7 рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдлोрди рдХे рдЖрдЧ рдкрдХрдб़рдиे рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдмाрдж рдЙрдб़ाрдиों рдоें рд▓े рдЬाрдиे рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै ?
Answer: рдЕрдоेрд░िрдХा
Q3. рд╡िрджेрд╢ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдорд╣ाрдиिрджेрд╢рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрд╕े рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै ?
Answer: рдЕрдЬрдп рдХुрдоाрд░ рднрд▓्рд▓ा
Q4. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдХैрдмिрдиेрдЯ рдиे _________ рдоें рдПрдХ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдеीрдо рдкाрд░्рдХ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХो рдоंрдЬूрд░ी рджी рд╣ै ?
Answer: рдЕрдпोрдз्рдпा
Q5. рдХिрд╕ рджेрд╢ рдоें рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рджो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░िрдпों рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╡ाрд▓े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдХिрдпा рдЬो рд╕рдмрд╕े рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдоाрдирд╡рдпुрдХ्рдд рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоिрд╢рди рд╣ै. рдпрд╣ рдоिрд╢рди рдмाрдж рдоें рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдпोрдЧाрдд्рдордХ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ा рдХो рдкृрде्рд╡ी рдХी рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ेрдЧा рдФрд░ рджेрд╢ рдХो 2022 рддрдХ рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрдпी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╕्рдЯेрд╢рди рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиे рдХे рдПрдХ рдХрджрдо рдУрд░ рдХрд░ीрдм рд▓े рдЬाрдпेрдЧा ?
Answer: рдЪीрди
Q6. рднाрд░рддीрдп рдоुрдХ्рдХेрдмाрдЬ рдХा рдиाрдо рдмрддाрдЗрдП, рдЬिрд╕рдиे рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдоें рд╡ेрд▓्рдЯрд░рд╡ेрдЯ рдПрд╢िрдпा рдЦिрддाрдм рдХे рд▓िрдП рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдХे рдмेрди рдХिрдЯ рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдоुрдХ्рдХेрдмाрдЬी рдЪैंрдкिрдпрдирд╢िрдк рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдЙрдЯрдкंрдЪ рдХिрдпा.
Answer: рдиीрд░рдЬ рдЧोрдпрдд
Q7. рдХिрд╕рдиे рдЖрдИрд╕ीрд╕ी рдХे рд╡िрдд्рдд рд╕рджрд╕्рдп рдФрд░ рд╡ाрдгिрдЬ्рдпिрдХ рдоाрдорд▓ों рдХी рд╕рдоिрддि рдХा рдк्рд░рднाрд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा ?
Answer: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдаाрдХुрд░
Q8. рдк्рд░рдзाрди рдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी рдоें 1,752 рдоेрдЧाрд╡ाрдЯ рдХ्рд╖рдорддा рдХी рддीрди рдкрдирдмिрдЬрд▓ी рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди............. рдоें рдХिрдпा ?
Answer: рд╣िрдоाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢
Q9. рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी рдиे 225 рдЙрдж्рдпोрдЧрдкрддिрдпों рдХो рдПрдордПрд╕рдПрдордИ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े ________ рдХे ________ рдоें рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा.
Answer: рд▓ुрдзिрдпाрдиा, рдкंрдЬाрдм
Q10. рдХिрд╕ рдмैंрдХ рдиे рдЧुрд╡ाрд╣ाрдЯी, рд╢िрд▓ांрдЧ, рдбिрдм्рд░ूрдЧрдв़ рдФрд░ рдЬोрд░рд╣ाрдЯ рдХे рдмाрдж рдЙрдд्рддрд░-рдкूрд░्рд╡ рдоें рд╕िрд▓рдЪрд░ рдХो рдЕрдкрдиा 5 рд╡ां рдЬोрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा ?
Answer: рднाрд░рддीрдп рд╕्рдЯेрдЯ рдмैंрдХ
Q11. рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХे рдЖрдЗрдХрди рдФрд░ рдЧांрдзीрд╡ाрджी рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддा _________ рдХा рдПрдХ рд▓ंрдмी рдмीрдоाрд░ी рдХे рдмाрдж, 83 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдиिрдзрди рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै.
Answer: рдоेрд╡ा рд░ाрдордЧोрдмिрди
Q12. рдХौрди рд╕ा рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬ्рдп рдЦेрд▓ рдХी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рдлीрдлा рдХे рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдоंрдбрд▓ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдЧрд▓े рд╕ाрд▓ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЕंрдбрд░-17 рдлुрдЯрдмॉрд▓ рд╡िрд╢्рд╡ рдХрдк рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕्рдерд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиा рдЧрдпा ?
Answer: рдХोрдЪ्рдЪि, рдХेрд░рд▓
Q13. рдЫोрдЯे рд╢рд╣рд░ों рдоें рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧों рдХो рд╣рд╡ाрдИ рдпाрдд्рд░ा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХौрди рд╕ी рдпोрдЬрдиा рд╢ुрд░ू рдХी рдЧрдИ рд╣ै ?
Answer: рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд╣рд╡ाрдИ рд╕ंрдкрд░्рдХ рдпोрдЬрдиा
Q14. рднाрд░рддीрдп рд░िрдЬрд░्рд╡ рдмैंрдХ (рдЖрд░рдмीрдЖрдИ) рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि FVCIs рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢ीрд░्рд╖ рд╕ंрд╕्рдеा рдХी рдЕрдиुрдорддि рдХे рдмिрдиा рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै. FVCIs рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै ?
Answer: Foreign Venture Capital Investors
Q15. рднाрд░рдд рдоें рдордз्рдпрд╕्рдерддा рдФрд░ рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдпोрдЬिрдд рдкрд╣рд▓ा рд╡िрд╢्рд╡ рд╕рдо्рдорд▓ेрди рдХрд╣ाँ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ ?
Answer: рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी

important gk 7 *sansthapk* gk

рдХोрд▓рдХाрддा - рдЬॉрдм рдЪाрд░рдиाрдХ
2. рдоुंрдмрдИ - рдУрдиाрд▓्рдб рдСрдЧ्рдЬिрдЕрд░
3. рднोрдкाрд▓ - рд░ाрдЬा рднोрдЬ
4. рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी - рдПрдбрд╡िрди рд▓ुрдЯ्рдпрди्рд╕
5. рдЖрдЧрд░ा - рд╕िрдХंрджрд░ рд▓ोрджी
6. рдЗंрджौрд░ - рдЕрд╣िрд▓्рдпा рдмाрдИ
7. рдзाрд░ - рд░ाрдЬा рднोрдЬ
8. рддुрдЧрд▓рдХाрдмाрдж - рдоोрд╣рдо्рдордж рддुрдЧрд▓рдХ
9. рдЬрдпрдкुрд░ - рд╕рд╡ाрдИ рд░ाрдЬा рдЬрдпрд╕िंрд╣
10. рд╕ाрдЧрд░ {MP }- рдЙрджाрд▓рд╢ाрдп
11. рд▓рдЦрдирдК - рдЖрд╕рдл़ुрдж्рджौрд▓ा
12.рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж - рдЕрдХрдмрд░
13. рдЭाँрд╕ी -рд╡ीрд░рд╕िंрд╣ рдЬूрджेрд╡
14. рдЕрдЬрдоेрд░ - рдЕрдЬрдпрд░ाрдЬ рд╕िंрд╣
15. рдЙрджрдпрдкुрд░ - рд░ाрдгा рдЙрджрдп рд╕िंрд╣
16. рдЯाрдЯाрдирдЧрд░ - рдЬрдорд╢ेрджрдЬी рдЯाрдЯा
17. рднрд░рддрдкुрд░ - рд░ाрдЬा рд╕ूрд░рдЬрдорд▓
18. рдХुрдо्рднрд▓рдЧрдв़ - рд░ाрдЬा рдХुрдо्рднा
19. рдкрдЯрдиा - рдЙрджрдпрди
20. рдоुंрдЧेрд░ - рдЪрди्рдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдоौрд░्рдп
21. рдиाрд▓ंрджा - рд░ाрдЬा рдзрд░्рдордкाрд▓
22. рд░ाрдпрдкुрд░ - рдм्рд░рдо्рд╣рджेрд╡
23. рджुрд░्рдЧ - рдЬрдЧрддрдкाрд▓
24. рджेрд╣рд░ाрджूрди - рд░ाрдЬा рдЬौрдирд╕ाрд░ рдмाрдмрд░
25. рдкुрд░ी - рдЧंрдЧ рдЪोрд▓
26. рдж्рд╡ाрд░рдХा - рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп
27. рдЬрдо्рдоू - рд░ाрдЬा рдЬрдо्рдоू рд▓ोрдЪрди
28. рдкूрдиा - рд╢ाрд╣ рдЬी рднोрд╕рд▓े
29. рд╣ैрджрд░ाрдмाрдж - рдХुрд▓ी рдХ़ुрддुрдм рд╢ाрд╣
30. рдЕрдоृрддрд╕рд░ - рдЧुрд░ु рд░ाрдорджाрд╕
31. рджिрд▓्рд▓ी - рдЕрди्рдиंрддрдкाрд▓ рддोрдорд░
32. рдкांрдбिрдЪेрд░ी - рдл्рд░ांрд╕िрд╕ рдХेрд░ी
33. рд╢्рд░ीрдЧंрдЧाрдирдЧрд░ - рдЧंрдЧाрд╕िंрд╣
34. рдмीрдХाрдиेрд░ - рд░ाрд╡ рдЬोрдзा рдХे 5рд╡ें рдкुрдд्рд░
рд░ाрд╡ рдмिрдХा
35. рдЪुрд░ू - рдЪूрд╣рдб़ा рдЬाрдЯ
36. рдЭुंрдЭुрдиू - рдЭुрди्рдЭ рдЬाрдЯ
37. рдЬैрд╕рд▓рдоेрд░ - рднाрдЯी рд░ाрдЬрдкूрдд рдЬैрд╕рд▓рд╕िंрд╣
38. рдЬोрдзрдкुрд░ - рд░ाрд╡ рдЬोрдзा
39. рд╕ीрдХрд░рд╕ूрд░рддрд╕िंрд╣рддрд╕िंрд╣
40. рдЕрд▓рд╡рд░ - рд░ाрд╡ рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рдХрдЫрд╡ाрд╣ा
41. рдмाрдб़рдоेрд░ - рдмाрдЧ рднрдЯ्рдЯ
42. рдзौрд▓рдкुрд░ - рддोрдорд░рд╡ंрд╢ рдХे рд░ाрдЬा рдзрд╡рд▓рджेрд╡
43. рдХрд░ौрд▓ी - рдпрджुрд╡ंрд╢ी рд░ाрдЬा рдЕрд░्рдЬुрдирдкाрд▓
44. рдЯोंрдХ - рдЕрдоीрд░ рдЦाрди рдкिंрдбाрд░ी
45. рдмूंрджी - рд░ाрд╡ рджेрд╢рд░ाрдЬ
46. рдмाрд░ां - рд╕ोрд▓ंрдХी рд░ाрдЬрдкूрдд
47. рдХोрдЯा - рдорд╣ाрд░ाрд╡ рдоाрдзोрд╕िंрд╣
48. рдЭाрд▓ाрд╡ाрдб़ - рдЭाрд▓ा рдЬाрд▓िрдорд╕िंрд╣
49. рдЪिрдд्рддोрдб़рдЧрдв़ - рдЪिрдд्рд░ांрдЧрдж рдоोрд░्рдп
50. рдк्рд░рддाрдкрдЧрдв़ - рдорд╣ाрд░ाрд╡рд▓ рдк्рд░рддाрдкрд╕िंрд╣
51. рдмाँрд╕рд╡ाрдб़ा - рдЬрдЧрдоाрд▓ рд╕िंрд╣
52. рдбूंрдЧрд░рдкुрд░ - рдбूंрдЧрд░рд╕िंрд╣
53. рд╕िрд░ोрд╣ी - рд╕рд╣рд╕рдорд▓
54. рд░ाрдЬрд╕рдорди्рдж - рдорд╣ाрд░ाрдгा рд░ाрдЬрд╕िंрд╣
55. рдордг्рдбोрд░ - рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдк्рд░рддिрд╣ाрд░
56. рд╕рд╡ाрдИ рдоाрдзोрдкुрд░ - рд╕рд╡ाрдИ рдоाрдзोрд╕िंрд╣

*рдЙ0 рдк्рд░0 рдкी0 рд╕ी0 рдПрд╕0 рдоुрдЦ्рдп рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрдз्рдпрдпрди* 


рд╣рд▓ рдк्рд░рд╢्рди рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдердо।.............
1. рдЕрдиाрдЗрд╣िрд▓ेрд╢рди рдСрдл рдХॉрд╕्рдЯ рдХा рд▓ेрдЦрдХ ~ рднीрдо рд░ाрд╡ рдЕंрдмेрдбрдХрд░
2. рднाрд░рдд рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдкिрддृ рд╕рдд्рддाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдеे ~ рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдЧ्рд░ांрдЯ
3. рдмाрд░ीрди्рдж्рд░ рдиाрде рдШोрд╖ рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдеे ~ рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рд╕рдоिрддि
4. рдЗंрдбिрдпрди рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рдЗрдХोрд▓ॉрдЬी рдПंрдб рдПрдирд╡ाрдпрд░рдирдоेंрдЯ рд╕्рдеिрдд рд╣ै ~ рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдоें
5. рд╣рд░ीрдХेрди рдж्рд╡ाрд░ा рдХ्рд╖рддि рдХा рдоाрдкрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै ~ рд╕ाрдлिрд░ рд╕िрдо्рдкрд╕рди рд╕्рдХेрд▓
6. рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдКрд╖्рдорди рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рдирд╣ीं рд╣ै ~ рдСрд░्рдЧрди
7. рдкृрде्рд╡ी рд╕рдо्рдоेрд▓рди +5 рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ुрдЖ рдеा ~ 1997 рдоें
8. рднाрд░рдд рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рдХे рдоिрд╢рди рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै ~ рдиाрднिрдХीрдп рд╢рдХ्рддि
9. рдХिрд╕ рджेрд╢ рдоें рдХुрд▓ рднौрдЧोрд▓िрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХे 70% рднाрдЧ рдкрд░ рд╡рди рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдХा рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рд╣ै ~ рднूрдЯाрди
10. рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдЬैрд╡िрдХ рд░ाрдЬ्рдп ~ рд╕िрдХ्рдХिрдо
11. рдЬрд▓ рдиिрдХाрдп рдоे рдШрдирдд्рд╡ рдк्рд░рд╡рдгрддा рдХो рджрд░्рд╢ाрддी рд╣ै ~ рдкिрдХ्рдиोрдХ्рд▓ाрдЗрди
12. рднाрд░рдд рдХा рдмाрдпो рдбाрдпрд╡рд░्рд╕िрдЯी рд╣ॉрдЯ рд╕्рдкॉрдЯ рдирд╣ीं рд╣ै ~ рдмिрдирдз्рдпрди
13. рдЬैрд╡िрдХ рдЕрдиुрдХ्рд░рдордг рдХी рдк्рд░ाрд╡рд╕्рдеाрдУं рдХा рд╕рд╣ी рдХ्рд░рдо ~ рдирдЧ्рдиीрдХрд░рдг-рдк्рд░рд╡ाрд╕-рдЖрд╕्рдеाрдкрди-рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा-рд╕्рдеिрд░ीрдХрд░рдг
14. рдпрдоुрдиा рдПрдХ्рд╢рди рдк्рд▓ाрди рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा ~ 1993 рдоें
15. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै ~
рдкिрди рд╡ैрд▓ी - рдЬрдо्рдоू рдХрд╢्рдоीрд░ (рд╣िрдоाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╣ै।)
16. рдЬрдирдЧрдгрдиा 2011 рдкुрд░ुрд╖ рд╡ рд╕्рдд्рд░ी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоें рди्рдпूрдирддрдо рдЕंрддрд░ рд╣ै ~ рдоेрдШाрд▓рдп
17. рднाрд░рдд рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЖрдмाрджी рд╡ाрд▓ा рдж्рд╡ीрдк ~ рд╕ाрд▓рд╕ेрдЯ
18. рднाрд░рдд рдоें рд╡рд░िрд╖्рда рдЖрдпु рдиिрд░्рднрд░рддा рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ै ~ 14.2%
19. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдк्рд░рддिрджрд░्рд╢ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдХे 2014 рдХे рдЕрдиुрдоाрдиाрдиुрд╕ाрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдоें рдХृрд╖ि рдоें рд╡िрдиिрдпोрдЬिрдд рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХा рдк्рд░рддिрд╢рдд ~ 57.8%
20. рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рд╕े рд╕ीрдоा рдирд╣ीं рдмрдиाрддा рд╣ै ~ рдиाрдЧाрд▓ैрдг्рдб
21. рдЬрдирдЧрдгрдиा 2011 рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдд рдЬрдирдЬाрддि рд╡ाрд▓ा рд░ाрдЬ्рдп ~ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
22. рдЬрдирдЧрдгрдиा 2011 рджрд╕ рд▓ाрдЦी рдирдЧрд░ों рдоें рдЕंрддिрдо рд░ाрдЬ्рдп ~ рдХोрдЯा
23. 2001 рд╕े 2011 рдХे рдмीрдЪ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рд╡ृрдж्рдзि рд╡ाрд▓ा рд░ाрдЬ्рдп ~ рдмिрд╣ाрд░
24. 2011 рдЬрдирдЧрдгрдиा рднाрд░рдд рдХी рдХुрд▓ рдЬрдирд╕ँрдЦ्рдпा рдоें 20 рд╡рд░्рд╖ рд╡ рдЕрдзिрдХ рдЖрдпु рдХे рд▓ोрдЧों рдХा рдк्рд░рддिрд╢рдд ~ 59.29%
25. рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рдоें рдШोрд╖िрдд рд╕्рдоाрд░्рдЯ рд╕िрдЯी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╢ीрд░्рд╖ рд░ाрдЬ्рдп ~ рднुрдмрдиेрд╢्рд╡рд░
26. рдПрд╢िрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмी рдирджी ~ рдпांрдЧ्рдЯрд╕ी
27. рдЧोрдг्рдбрд╡ाрдиाрд▓ैंрдб рдХा рднाрдЧ рдирд╣ी рдеा ~ рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдоेрд░िрдХा
28. рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЧрди्рдиे рдХा рдж्рд╡िрддीрдп рд╡ृрд╣рдд्рддрдо рдЙрдд्рдкाрджрдХ ~ рднाрд░рдд
29. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै~
рдЧिрдм्рд╕рди - рдм्рд░ाрдЬीрд▓ (рдкрд╢्рдЪिрдо рдЖрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдоें рд╣ै)
30. рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХрдЯिрдмрди्рдз рдХिрд╕ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдоें рд╣ैं ~ рдПрд╢िрдпा рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдоें।
31. рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдж्рд╡िрддीрдп рд╡ृрд╣рдд्рддрдо рдХрд╣рд╡ा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рджेрд╢ ~ рд╡िрдпрддрдиाрдо
32. рдЯैрдЧा рд╡рди рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै ~ рд╕рдо рд╢ीрддोрд╖्рдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी
33. рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рдоें рдЧंрдЧा рдирджी рдХो рдЬाрдирддे рд╣ैं ~ рдкрдж्рдоा рдХे рдиाрдо рд╕े
34. рд╢ुрдХ्рд▓ाрдлांрдЯा рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ рдЕрдн्рдпाрд░рдг рд╣ै ~ рдиेрдкाрд▓ рдоें
35. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоुрдж्рд░ीрдп рд╕ंрдЧрдарди рдХा рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп рд╣ै ~ рд▓рди्рджрди рдоें
36. рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдоूрд▓рддः рдПрдХ рд╣ी рд╡िрд╢ाрд▓ рднू рдЦрдг्рдб рдеा ~ рдкैंрдЬिрдпा
37. рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмी рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рд╣ै ~ рдПंрдбीрдЬ
38. рдХिрд╕ рд╕ाрдЧрд░ рдоें рддрдЯрд░ेрдЦा рдирд╣ीं рд╣ै ~ рд╕ाрд░рдЧैрд╕ो рд╕ाрдЧрд░
39. рд░рдмी рдлрд╕рд▓ рд╣ै ~ рд╕рд░рд╕ों
40. рднाрдЧीрд░рдеी рд╡ рдЕрд▓рдХрдирди्рджा рдоिрд▓рддी рд╣ै ~ рджेрд╡ рдк्рд░рдпाрдЧ рдоें
41. рдиीрд░ु рдоीрд░ु рдЬрд▓ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╕рди् 2000 рдоें рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा ~ рдЖंрдз्рд░ рдк्рд░рджेрд╢
42. рднू рддाрдкीрдп рдКрд░्рдЬा рдХे рд╕्рд░ोрдд рдирд╣ी рдкाрдпे рдЧрдП рд╣ैं ~ рдЧंрдЧा рдбेрд▓्рдЯा рдоें
43. рджिрдП рдЧрдП рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдФрд╕рдд рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рд╡рд░्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै ~ рдХेрд░рд▓ рдоें
44. рд╕рдоुрдж्рд░ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкाрд░्рдХ рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै ~ рдХрдЪ्рдЫ рдХी рдЦाрдб़ी рдоें
45. рдЧрд░ीрдмी рдЙрди्рдоूрд▓рди рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा ~ рдкाँрдЪрд╡ी рдкंрдЪрд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиा рдоें
46. рдХिрд╕ рджेрд╢ рдХो рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рдЪाрд╡рд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рдмрдиा ~ рдеाрдИрд▓ैрдг्рдб
47. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै ~
рдЖрд▓ू рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди - рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ (рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें)
48. рдХिрд╕ рджेрд╢ рдиे рдЕрдкрдиे рд╕ैрди्рдп рдмрд▓ рдХो рдоाрд░्рдЪ 2016 рд╕े рд╕ीрд░िрдпा рд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдмुрд▓ाрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा ~ рд░ूрд╕
49. рдкрд░рдоाрдгु рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╢िрдЦрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рди 2016 рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ुрдЖ ~ рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди рдбी рд╕ी рдоें
50. рдХिрд╕े 3 рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓िрдП рдкुрдиः icc рдХ्рд░िрдХेрдЯ рд╕рдоिрддि рдХा рдкुрдиः рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा ~ рдХुंрдмрд▓े рдХो
51. рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рдЗंрдбिрдпрди рдСрдл рдж рдИрдпрд░ рдЕрд╡ाрд░्рдб 2016~ рдРрд╢्рд╡рд░्рдпा
52. рдЗрдХ्рд╡ाрдбोрд░ рдоें рднूрдХрдо्рдк рдХा рдЕрдзिрдХेंрдж्рд░ ~ рдо्рдпुрд╕рдиे
53. рдХिрд╕ рдСрдл рд▓ाрдЗрдл рдХे рд▓ेрдЦрдХ ~ рдЗрдорд░ाрди рд╣ाрд╢рдоी
54. рдШेрдкрди рдЭीрд▓ рд╕्рдеिрдд рд╣ै ~ рд╣िрдоाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें
55. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдз्рд╡рдЬ рд╣ेрддु рдоाрд░्рдЪ 2016 рдоें рдЬрдирдордд рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░ाрдпा рдЧрдпा ~ рди्рдпूрдЬीрд▓ैрдг्рдб рдоें
56. рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкрди рдЧोрд▓्рдл рдЪैрдо्рдкिрдпрдирд╢िрдк 2016 рдХे рд╡िрдЬेрддा ~ рд╢िрд╡ рдЪौрд░рд╕िрдпा
57. рд╣ाрд▓ рдоें рдиिрдпुрдХ्рдд рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдоें рдХौрди рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдирд╣ीं рд░рд╣ा ~ рдПрд▓o рдиाрдЧेрд╢्рд╡рд░ рд░ाрд╡
58. рдЬूрди 2016 рдоें рдХрдоीрд╢рди рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╣िрд▓ा рдлाрдЗрдЯрд░ рдк्рд▓ेрди рдкाрдпрд▓рдЯ्рд╕ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рдеी ~ рдЧрд░िрдоा рд╕िंрд╣
59. рдлिрд▓्рдо рдПंрдб рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा рдХा рдиिрджेрд╢рдХ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा ~ рднूрдкेрди्рдж्рд░ рдХैंрдеोрд▓ा
60. рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдн्рд░ूрдг рд╣рдд्рдпा рд╡ाрд▓ा рд░ाрдЬ्рдп ~ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
61. 2016 рдоें рдЕрдкрдиी 50рд╡ीं рд╡рд░्рд╖рдЧाँрда рдордиाрдпी ~ рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे
62. рдоाрд░्рдЪ 2016 рдоें рдо्рдпाँрдоाрд░ рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╣ुрдП ~ рд╣ेрддिрди рдХ्рдпाрд╡

63. рд╡рд░िрд╖्рда рдиाрдЧрд░िрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рди्рдпूрдирддрдо рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै ~ рдЕрд░ुрдгाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें
64. 2015 рдоें рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╕рддрд░्рдХрддा рдЖрдпुрдХ्рдд рдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ुрдП ~ рдХे0рд╡ी0 рдЪौрдзрд░ी
65. рд░िрдЯ्рд░ीрдЯ рдСрдл рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдЬрдЬेрдЬ рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ ~ рднोрдкाрд▓ рдоें
66. рдХिрддрдиी рдЖрдп рд╣ोрдиे рдкрд░ 15% рдХा рдЕрдзिрдХрд░ рджेрдп рд╣ोрдЧा ~ 1 рдХрд░ोрдб़ рд╕े рдКрдкрд░
67. рдкрдиाрдоा рдкेрдкрд░्рд╕ рдХांрдб рдХे рдХाрд░рдг рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдкрдж рд╕े рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджेрдиा рдкрдб़ा ~ рд╕िंрдЧрдоुрдбुрд░ рдбेрд╡िрдб рдЧुंрд▓ाрдЧрд╕рди
68. рд╣рдеिрдпाрд░ों рдХा рд╢ीрд░्рд╖ рдЖрдпाрддрдХ ~ рднाрд░рдд
69. рдЪाрд╡рд▓ рдХी рдХृрд╖ि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ैं ~ рднाрд░рдд
70. рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдлрд▓ोрдд्рдкाрджрди рдоें рднाрд░рдд рдХा рд╕्рдеाрди ~ рдж्рд╡िрддीрдп
71. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै~
рдиीрд▓ी рдХ्рд░ाрди्рддि - рдХुрдХ्рдХुрдЯ рдкाрд▓рди (рдордд्рд╕्рдп рдкाрд▓рди рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд)
72. рдХिрд╕ рджрд▓рд╣рди рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЖрдпाрдд 2015-16 рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा~
рдорд╕ूрд░
73. рдкूрд╕ा рд╕िंрдзु рдЧंрдЧा рдПрдХ рдк्рд░рдЬाрддि рд╣ै~ рдЧेंрд╣ू рдХी
74. рдзाрди рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рднाрд░рдд рдХा рд╕्рдеाрди ~ рдж्рд╡िрддीрдп
75. рдкाрджрдк рд╣ाрд░्рдоोрди рд╣ै~ рд╕ाрдЗрдЯोрдХाрдЗрдиिрди
76. рд╣рд░ी рдЦाрдж рд╡ाрд▓ी рдлрд╕рд▓ों рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै~ рдвैंрдЪा
77. рдЧोрд▓्рдбрди рдЪाрд╡рд▓ рдк्рд░рдЪुрд░ рд╕्рд░ोрдд рд╣ै~ рд╡िрдЯाрдоिрди рдП рдХा
78. рднाрд░рдд рдоें рдПрдЧ्рд░ो рдЗрдХोрд▓ॉрдЬिрдХрд▓ рдЬोрди( рдХृрд╖ि рдкाрд░िрд╕्рдеिрддिрдХी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों) рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣ै~ 20
79. рднाрд░рддीрдп рд╢ाрдХ рднाрдЬी рдЕрдиुрд╕рди्рдзाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╕्рдеिрдд рд╣ै~ рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी
80. рдбрдм्рд▓्рдпू рдЯी рдУ рдХा рд╕рджрд╕्рдп рдирд╣ीं рд╣ै~ рд╕рд░्рдмिрдпा
81. рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╡ рдоाрд▓ рдиिрд╢ाрди рдПрдХ्рдЯ рдкाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा~ 1958
82. рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рди्рддुрд▓рди рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ै~
рдоाрд▓,рд╕ेрд╡ाрдпें,рднुрдЧрддाрди рд╡ рд╣рд╕्рддांрддрд░рдг рдЖрджि рд╕рднी
83. 2015-16 рдоें рднाрд░рдд рд╕े рдиिрд░्рдпाрддिрдд рдк्рдпाрдЬ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдеी~ 10 рд▓ाрдЦ рдЯрди
84. рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдпोрдЬрдиा рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╣ै~ рдЬрд▓ рдк्рд░рдмрди्рдзрди рд╕े
85. рдк्рд░рдердо рднूрдоि рд╡िрдХाрд╕ рдмैंрдХ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ुрдИ рдеी~ рдЭांрдЧ рдоें
86. рдХृрд╖ि рд╡िрдд्рдд рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕िрдж्рдзांрдд рд╣ै~ рдЙрдж्рдж्рдпेрд╢्рдп, рд╡्рдпрдХ्рддि, рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдиिрдпोрдЬрди рдЖрджि рд╕рднी (3 рдСрдл 7 P's)
87. рдПрдХ рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрдЪ्рдЫ рд╡рдирд╕्рдкрддि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै~ *********
88. рдХाрд╢ी рд╡िрдж्рдпाрдкीрда рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдеे ~ рдмाрдмू рд╢िрд╡ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЧुрдк्рдд
89. рдмрд╣ुрдкрддि рд╡िрд╡ाрд╣ рдк्рд░рдеा рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै~ рдЬौрдирд╕ाрд░ी рдЬрдирдЬाрддि рдоें
90. рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рд▓ोрдХрдЧीрдд рдирд╣ीं рд╣ै~
рдбांрдбिрдпा (рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХा рд╣ै)
91. рдЧुрд░ु рдЧोрд╡िрди्рдж рд╕िंрд╣ рд╕्рдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдХाрд▓ेрдЬ рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै~ рд▓рдЦрдирдК
92. рдХрд╕्рддूрд░рдмा рдЧांрдзी рдмाрд▓िрдХा рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдпोрдЬрдиा рдХा рд╢ुрднाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдЧрдпा~ 2004 рдоें
93. рд╕ुрдоेрд▓рди
рд╡ी0рд╡ी0 рдЧिрд░ि рдиेрд╢рдирд▓ рд▓ेрдмрд░ рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ ~ рдиोрдпрдбा
рд╕ेंрдЯ्рд░рд▓ рдб्рд░рдЧ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ~ рд▓рдЦрдирдК
рдиेрд╢рдирд▓ рдЬाрд▓рдоा рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдлॉрд░ рд▓ेрдк्рд░ेрд╕ी~ рдЖрдЧрд░ा
рд╕ेंрдЯ्рд░рд▓ рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдлॉрд░ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдЖрди рдХैрдЯрд▓~ рдоेрд░рда
94. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдХिрд╕ рдЬिрд▓े рдоे рдпूрд░ेрдиिрдпрдо рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै~ рд▓рд▓िрддрдкुрд░
95. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдХेрд╕рд░ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рд╣ोрддा рд╣ै~ рдкрд░्рд╡рддीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें
96. рдк्рд░рдердо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓ рдоाрд░्рдЯ рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдЧрдпा~ рд▓рдЦрдирдК рдоें (2015)
97.рд▓рдЯ्рдардоाрд░ рд╣ोрд▓ी рдордиाрдИ рдЬाрддी рд╣ै~ рдмрд░рд╕ाрдиा рдоें
98. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा~ 4
99. рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЕрд╡рд▓рдо्рдм рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо (mdm) рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ~ 2004 рдЬрдо्рдоू рдХрд╢्рдоीрд░ рдоें
100. рд╕ुрдоेрд▓рди
рдЗंрдбिрдпрди рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рд╣ैрдг्рдбрд▓ूрдо рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी ~ рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी
рднाрддрдЦрдг्рдбे рд╕ंрдЧीрдд рд╕ंрд╕्рдеाрди ~ рд▓рдЦрдирдК
рдиिрд░ाрд▓ा рдЖрд░्рдЯ рдЧैрд▓рд░ी~ рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж
рд░ाрдЬीрд╡ рдЧांрдзी рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी ~рд░ाрдпрдмрд░ेрд▓ी
101. рднाрд░рдд рдХी рд╕рдХрд▓ рдк्рд░рдЬрдирди рджрд░ рд╣ै~ 2.4
102. рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рдХे рдЕрдиुрдоाрди рд╣ेрддु рдХौрди рд╕ा рд╡рд░्рд╖ рдЖрдзाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै~ 2011-12
103. рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╡िрдЯाрдоिрди рд╕ी рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै~ рдоिрд░्рдЪ рдоें (рд╣рд░े рдоिрд░्рдЪ рдоें )
104. рдпेрд▓ो рд╡ेрди рдоोрдЬैрдХ рдЧрдо्рднीрд░ рдмीрдоाрд░ी рд╣ै~ рднिрдг्рдбी рдХी
105. рдЯрдоाрдЯрд░ рдХा рд░ंрдЧ рд▓ाрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै~ рд▓ाрдЗрдХोрдкीрди рдХे рдХाрд░рдг
106. рдХ्рд░िрдоिрдирд▓ рдЯ्рд░ाрдЗрдм्рд╕ рдПрдХ्рдЯ рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЕрдзिрдиिрдпрдоिрдд рд╣ुрдЖ~ 1871 рдоें
107. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╖्рдк рд╣ै~ рдЯेрд╕ू
108. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рднूрдоि рдоाрдкрди рдЗрдХाрдИ рд╣ै~ рдмीрдШा
109. рджрд╢рд╣рд░ी+ рдиीрд▓рдо~ рдЖрдо्рд░рдкाрд▓ी
110. рджрд▓рд╣рдиों рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрдХ~ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
111.рдХोрдпрд▓ा рдЙрдд्рдкाрджрдХ рд░ाрдЬ्рдпों рдХा рдХ्рд░рдо~ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़, рдЭाрд░рдЦрдг्рдб, рдУрдбिрд╢ा, рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░
112. рдХिрд╕рдиे рд╣рд░्рд╖рд╡рд░्рдзрди рдХो рдкрд░ाрдЬिрдд рдХिрдпा~ рдкुрд▓рдХेрд╢िрди рдж्рд╡िрддीрдп
113. рд╕ी рдпू рдХी рдпाрдд्рд░ा рд╡िрд╡рд░рдг рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╣ै~ рд╣्рд╡ेрди рд╕ांрдЧ рд╕े
114. рдж्рд╡ि рд╢рд╡ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдоाрдг рдоिрд▓े рд╣ैं~ рд▓ोрдерд▓ рд╕े
115. рдЬैрди рддीрд░्рдеंрдХрд░ рдкाрд░्рд╢्рд╡рдиाрде рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдеे~ рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рд╕े
116. рдЕрд╢ोрдХ рдХे рдХिрд╕ рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдоें рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬ्рдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ुрдЖ рд╣ै~ рдж्рд╡िрддीрдп рдоुрдЦ्рдп рд╢िрд▓ाрд▓ेрдЦ
117. рдХिрд╕рдоे рдЕрд╢ोрдХ рдХा рдЕрднिрд▓ेрдЦ рднी рдкाрдпा рдЧрдпा рд╣ै~ рд░ुрдж्рд░рджाрдорди рдХा рдЬूрдиाрдЧрдв़ рдЕрднिрд▓ेрдЦ
118. рд╣ूрдг рд╢ाрд╕рдХ рдоिрд╣िрд░рдХुрд▓ рдХो рдкрд░ाрдЬिрдд рдХिрдпा рдеा~ рдпрд╢ोрдзрд░्рдоाрди
119. рдХ्рд╖рдд्рд░рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╢िрд╡ाрдЬी рдХा рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд░ाрдЬ्рдпाрднिрд╖ेрдХ рд╣ुрдЖ~ рд░ाрдпрдЧрдв़ рдоें
120. рдмрд╣рдордиी рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ рдеा~ 14рд╡ीं рд╕рджी рдоें (3 рдЕрдЧрд╕्рдд 1347)
121. рд╕рд▓्рддрдирдд рд╢ाрд╕рдХों рдоें рдХौрди рдЕрдлрдЧाрди рдоूрд▓ рдХे рдеे ~ рд▓ोрджी
122. рдЪोрд▓ рдЧंрдЧрдо рдиाрдордХ рд╡ृрд╣рдж् рдХृрдд्рд░िрдо рдЭीрд▓ рдмрдирд╡ाрдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рд╣ै~ рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рдердо рдХो
123. рджिрд▓्рд▓ी рдХे рдкुрд░ाрдиा рдХिрд▓े рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा~ рд╢ेрд░рд╢ाрд╣ рд╕ूрд░ी рдиे
124. рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЕрдкрдиी рд░ाрдЬрдзाрдиी рджिрд▓्рд▓ी рд╕्рдеाрди्рддрд░िрдд рдХी~ рдЗрд▓्рддुрддрдоिрд╢ рдиे
125. рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕рди्рдзि рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХा рд╕ूрдд्рд░рдкाрдд рдХिрдпा~ рд▓ाрд░्рдб рд╡ेрд▓ेрдЬрд▓ी
126. рдмрдХ्рд╕рд░ рдХी рд▓рдб़ाрдИ рдХे рд╕рдордп рдмंрдЧाрд▓ рдХा рдирд╡ाрдм рдеा~ рдоी рдЬाрдл़рд░

127. рднाрд░рдд рдоें рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдкрд░ोрдХ्рд╖ рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХी рд╢ुрд░ुрдЕाрдд рд╣ुрдИ~ рдЕрдзिрдиिрдпрдо 1892
128. рдЪाрд░्рдЯрд░ рдЕрдзिрдиिрдпрдо 1813~ рднाрд░рддीрдпों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╡िрдд्рддीрдп рдк्рд░ाрд╡рдзाрди
129. рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рдиोрдмेрд▓~ рдЗрд▓िрдиाрд░ рдУрд╕्рдЯ्рд░ाрдо
130. рдкाрд╡рд░्рдЯी рдПंрдб рдЕрди рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд░ूрд▓ рдЗрди рдЗंрдбिрдпा~ рджाрджा рднाрдИ рдиौрд░ोрдЬी
131. рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рдпुрдж्рдз~ рдмрдХ्рд╕рд░ рдХा рдпुрдж्рдз
132. рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдХ्рд░рдо~
рдб्рд░ैрдоेрдЯिрдХ рдкрд░рдлाрд░्рдоेंрд╕ 1876
рд╡рд░्рдиाрдХुрд▓рд░ рдк्рд░ेрд╕ рдПрдХ्рдЯ 1878
рдмंрдЧाрд▓ рдЯेрдиेंрд╕ी рдПрдХ्рдЯ 1885
рдиाрд░्рде рдк्рд░ोрд╡िंрд╕ेрд╕ рдПंрдб рдЕрд╡рдз рдПрдХ्рдЯ 1890
133. рдЪрдо्рдкाрд░рдг рдоें рдЧाँрдзी рдЬी рдХो рдЖрдорди्рдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдеा~ рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рд╢ुрдХ्рд▓
134. рдЙрдЧ्рд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрджी рдиेрддा рдирд╣ीं рдеे~
рдЧोрдкाрд▓ рдХृрд╖्рдг рдЧोрдЦрд▓े
135. рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рджिрд╡рд╕ рдХे рдХिрд╕ी рднी рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдП~ рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी
136. рдоोрдкрд▓ा рд╡िрдж्рд░ोрд╣ 1921 рд╣ुрдЖ~ рдоाрд▓ाрдмाрд░
137. рдлाрд░рд╡рд░्рдб рдм्рд▓ॉрдХ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ुрдИ~ 1939 рдоें
138. рдиेрд╣рд░ू рдХे рдЕрдзीрди рдПрдХ рдЕंрддрд░िрдо рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдЧрдарди рд╣ुрдЖ~ рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1946
139. рдЙрджрдд्рдд рдоाрд░्рддрдг्рдб рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдеा~ рдХोрд▓рдХाрддा рд╕े।
140. рдЫः рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рднाрд░рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рд░рд╣ा~ рдЕрдмुрд▓ рдХрд▓ाрдо рдЖрдЬ़ाрдж
141. рдХिрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рдоें рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рднाрдЧीрджाрд░ी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд░рд╣ी~ рднाрд░рдд рдЫोрдб़ो рдЖрди्рджोрд▓рди
142. рд╕рд░्рд╡ेंрдЯ्рд╕ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा рд╕ोрд╕ाрдпрдЯी рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ~ рдЧोрдкाрд▓ рдХृрд╖्рдг рдЧोрдЦрд▓े
143. рдмрдо्рдмрдИ рдк्рд░ेрд╕िрдбेंрд╕ी рдПрд╢ोрд╕िрдПрд╢рди рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеे~ рдлिрд░ोрдЬ рд╢ाрд╣ рдоेрд╣рддा
144. 2016 рдоें рдЕрдо्рдмेрдбрдХрд░ рдХी рдХौрди рд╕ी рдкुрдг्рдп рддिрдеि рд╣ोрдЧी ~ 61рд╡ीं
145. рд╕ी рд╡िрдЬрдп рд░ाрдШрд╡ рдЪेрд░िрдпाрд░ рдиे рдХिрд╕ рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдХी~ рдиाрдЧрдкुрд░ 1920
146. 1904 рд╕े рд▓рдЧाрддाрд░ рднाрд░рдд рдХो рд╕्рд╡ рд╢ाрд╕рди рджेрдиे рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा~ рджाрджा рднाрдИ рдиौрд░ोрдЬी
147. 14рд╡ीं рд╕рджी рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХा рдЕрднिрд▓ेрдЦ рдЬिрд╕рдоें рд╡ैрджिрдХ рджेрд╡рддाрдУं рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै~ рдмोрдЧрдЬрдХोрдЗ
148. рд░ैрдпрддрд╡ाрдб़ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЖрд░рдо्рдн рд╣ुрдИ~ рдордж्рд░ाрд╕ рдк्рд░ेрд╕ीрдбेрди्рд╕ी рдоें
149. рдПрдХ рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓ рд╡िрдзाрди рдкрд░िрд╖рдж рдХा рд╕ृрдЬрди рд╣ुрдЖ~ рдЪाрд░्рдЯрд░ рдПрдХ्рдЯ 1853
150. рдХैрдмिрдиेрдЯ рдоिрд╢рди рдХा рд╕рджрд╕्рдп рдирд╣ीं рдеा~ рдЬॉрди рд╕ाрдЗрдорди

important gk 6

 1. рдбेрд╡िрд╕ рдХрдк рдХिрд╕ рдЦेрд▓ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░- рд▓ॉрди рдЯेрдиिрд╕ !
2. рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднाрд░рдд рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдбा рд░ाрдЬ्рдп рдХौрди рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░- рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди !
3. рдкрд╣рд▓ा рд╕ाрд░्рдХ(SAARC) рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХрд╣ां рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा
рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░-рдХाрдардоाрдг्рдбू !
4. рднाрд░рдд рдФрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХा рд╡िрднाрдЬрди рдХिрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд
рд╣ुрдЖ рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░-рдоाрдЙрдг्рдЯрдмेрдЯрди рдпोрдЬрдиा !
5. рддрдо्рдмाрдХू рдоें рдкाрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд░рд╕ाрдпрди рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░-рдиिрдХोрдЯीрди !
6. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдз्рд╡рдЬ рдоें рдЕंрдХिрдд рдЕрд╢ोрдХ рдЪрдХ्рд░ рдоें рдХिрддрдиी рддिрд▓िрдпां
рд╣ोрддी рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░-24 !
7. рдмी рд╕ी рдЬी(BCG) рдХे рдЯीрдХे рдХिрд╕ рд░ोрдЧ рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рд▓рдЧाрдП рдЬाрддे
рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░-рдЯ्рдпूрдмрд░рдХ्рдпूрд▓ोрд╕िрд╕ !
8. рдбी рдПрди рдП(DNA) рдХिрд╕рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░-RBC рд╕े !
9. рдЙрдмेрд░ (Uber) рдХрдк рдХिрд╕ рдЦेрд▓ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░- рдмैрдбрдоिंрдЯрди (рдорд╣िрд▓ा) !
10. рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкुрд╕्рддрдХ “рд╕्рдкीрдб рдкोрд╕्рдЯ” рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ – рд╕ोрднा-рдбे !
11. рднाрд░рддीрдп рд░ेрд▓ рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрдХрд░рдг рдХрдм рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░- 1950 рдоें !
12. рд░ेрд▓ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे ‘рд╡िрд▓ेрдЬ рдСрди рд╡рд╣ीрд▓्рд╕ рдиाрдордХ’ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХिрд╕
рд╡рд░्рд╖ рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХी?
рдЙрдд्рддрд░- 2004 рдИ. !
13. рдХेंрдж्рд░ीрдп рдЖрд▓ू рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХрд╣ां рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░- рд╢िрдорд▓ा !
14. рдоौрд░्рдп рд╡ंрд╢ рдХा рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдХिрд╕े рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░- рдЪрди्рдж्рд░рдЧुрдк्рдд рдоौрд░्рдп !
15. рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд▓рдЧрднрдЧ рдХिрддрдиी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ :- 7 рдЕрд░рдм (рд▓рдЧрднрдЧ)

important gk 5

рдк्рд░рд╢्рди рд░ाрдЬाрд░ाрдо рдоोрд╣рди рд░ाрдп рдХे рддुрд░ंрдд рдмाрдж рдм्рд░рд╣्рдо рд╕рдоाрдЬ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХोрди рдмрдиा ?
рдЙрдд्рддрд░ рджेрд╡ेрди्рдж्рд░ рдиाрде рдЯैрдЧोрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдЬрд▓ाрд╢рдп рдоें рдбूрдмा рд╣ुрдЖ рд╕िрдХ्рдХा рдКрдкрд░ рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдХिрд╕ рдХाрд░рдг рдЙрдаा рд╣ुрдЖ рджिрдЦрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдкрд╡рд░्рддрди рд╕े (refrection )
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ाрдЧрд░ рдЬрд▓ рдХे рд╡िрд▓рд╡рдгрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрдзि рдХोрдирд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рддिрд╡рд░्рддिрдд рдкрд░ाрд╕рд░рдг
рдк्рд░рд╢्рди рд╣िрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдФрд░ рдХ्рд▓ोрд░ोрдлिрд▓ рдоें рдХोрдирд╕ी рдзाрддुрдП рд╣ोрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдпрд░рди рдФрд░ рдордЧ्рдиिрд╢िрдпрдо
рдк्рд░рд╢्рди 1856 рдХे рд╣िрди्рджू рд╡िрдзрд╡ा рдкुрдирд░्рд╡िрд╡ाрд╣ рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХे рдЕрдзिрдиिрдпрдорди рдХे рд▓िрдП рдХोрди рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЗрд╢्рд╡рд░ рдЪрди्рдж рд╡िрдзाрд╕ाрдЧрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдХोрдирд╕ी рдирджी рд╡िрди्рдз्рдп рдкрд░्рд╡рддрдоाрд▓ा рдФрд░ рд╕рддрдкुрдб़ा рдкрд░्рд╡рддрдоाрд▓ा рдХे рдмीрдЪ рдмрд╣рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдирд░्рдорджा
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдердо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХिрдирдХी рдкрдж рдкрд░ рдо्рд░рдд्рдпु рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдбा. рдЬाрдХिрд░ рд╣ुрд╕ैрди
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░рдердо рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрдХ्рд░ाрди्рддा рдоुрд╣рдо्рдордж рдмिрди рдХाрд╕िрдо рдиे рд╕िंрдз рдкрд░  рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрдм рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 712 рдИ.
рдк्рд░рд╢्рди рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬो рдиे рд░ैрдпрддрд╡ाрд░ी рд╡्рдпрдмрд╕्рдеा рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо рдХрд╣ा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдордж्рд░ाрд╕ рдк्рд░ेрд╕िрдбेंрд╕ी
рдк्рд░рд╢्рди рдмुрдж्рдз рдХे рдЬрди्рдо, рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рддि, рдк्рд░рдердо рдЙрдкрджेрд╢ рдПрд╡ं рдиिрд░्рд╡ाрдг рдк्рд░ाрдк्рддि рд╕्рдеाрди рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ुрдо्рдмрдиी,  рдмोрдз рдЧрдпा,  рд╕ाрд░рдиाрде,  рдХुрд╢ीрдирдЧрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдХ्рд░рдоाрдиुрд╕ाрд░ рдмोрдж्рдз рд╕ंрдЧीрддिрдпो рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ों рдХे рдиाрдо рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдорд╣рдХрд╕्рд╕рдк, рд╕рдм्рдмрдХाрдоी, рдоोрдЧ्рдЧाрд▓िрдкुрдд्рдд , рд╡рд╕ुрдоिрдд्рд░
рдк्рд░рд╢्рди  рдиाрдиा рд╕ाрд╣рдм рдХिрд╕рдХे рджрдд्рддрдХ рдкुрдд्рд░ рдеे ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмाрдЬीрд░ाрд╡ рдж्рд╡िрддीрдп рдХे
рдк्рд░рд╢्рди рд╕рдмрд╕े рдкрд╣िрд▓े рдХिрд╕ рдоुрдЧ़рд▓ рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдиे рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рд╡िрд╕्рддाрд░ рдкрд░ рдз्рдпाрди рджिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдХрдмрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдмंрдЧाрд▓ рдоें рдж्рд╡ेрдз рд╢ाрд╕рди рдХी  рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдХी рдЧрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1765
рдк्рд░рд╢्рди рдЯ्рд░ेрдХोрдоा рд░ोрдЧ рдХिрд╕ рдЕंрдЧ рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖंрдЦ
рдк्рд░рд╢्рди рдмांрд╕ рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдШाрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рдкрд░рдоाрдгु рдмрдо рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдЯोрд╣ाрди рдиे
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдк्рд░рдердо рд╡िрдзि рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХोрди рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдЯाрд░्рдиी рдЬрдирд░рд▓
рдк्рд░рд╢्рди рдУрд░्рдЧेрдиाрдЗрдЬेрд╕рди рдСрдл़ рдЗрд╕्рд▓ाрдоिрдХ рдХोंрдл्рд░ेंрд╕ (OIC) рдХा рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬेрдж्рджाрд╣
рдк्рд░рд╢्рди рдмंрдЧाрд▓ рдХा рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рднाрд░рдд рдХा рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рдХрдм рдмрдиाрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1833  рдХे рдЪाрд░्рдЯрд░ рдПрдХ्рдЯ рд╕े
рдк्рд░рд╢्рди рдЖрджि рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рдЪाрд░ рдорда рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬोрд╢ी рдорда, рдж्рд╡ाрд░िрдХा рдорда, рдкुрд░ी рдорда, рд╢्рд░ंрдЧेрд░ी рдорда
рдк्рд░рд╢्рди рд╡рд╣ рд╕्рдеाрди рдЬрд╣ा рдорд╣ाрд╡ीрд░ рдХो рдкूрд░्рдг рдЬ्рдЮाрди (рдХेрд╡рд▓्рдп) рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬुрдо्рднिрдХ рдЧ्рд░ाрдо
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕िрдХ्рдХो рдкрд░ рд╡ीрдгा рдмрдЬाрддे рд╣ुрдП рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣िрди्рджू рд╢ाрд╕рдХ рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рдоुрдж्рд░ рдЧुрдк्рдд
рдк्рд░рд╢्рди рд╕्рдЯेрдирд▓ेрд╕ рд╕्рдЯीрд▓ рдХे рдШрдЯрдХ рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ोрд╣ा + рдХ्рд░ोрдоिрдпрдо+ рдиिрдХрд▓
рдк्рд░рд╢рди рддाрдкीрдп рд╡ैрдзुрдд рдХेрди्рдж्рд░ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧैрд╕ीрдп рдк्рд░рджूрд╖рдХ рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рд▓्рдлрд░ рдбाрдИ рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рдк्рд░рд╢рди рдХिрд╕ी рдЬीрд╡िрдд рд╢рд░ीрд░ рдоै рдХोрд╢िрдХा рдпा рдЙрддрдХ рдХी рдо्рд░рдд्рдпु рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдирдпूрдд्рд░ोрдлिрд▓िрдпा
рдк्рд░рд╢рди рдмंрдЧाрд▓ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рдХोрдг рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡ाрд░ेрди рд╣ेрд╕्рдЯिंрдЧ्рд╕
рдк्рд░рд╢рди рдиाрд▓ंрджा рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдзाрд▓рдп рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоैं рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмिрд╣ाрд░
рдк्рд░рд╢рди рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪрд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиाрдУ рдХे рдк्рд░ाрд░ूрдк рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рдХोрдг рд╕ंрд╕्рдеा рдХрд░рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░िрд╖рдж्
рдк्рд░рд╢рди рд╕ाрдмुрди рдХे рдмुрд▓рдмुрд▓े рдкрд░ рд╕рдл़ेрдж рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рд░ंрдЧ рджिрдЦाрдИ рджेрдиे рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡्рдпрддिрдХрд░рдг
рдк्рд░рд╢рди рдПрдХ्рд╕ рд░े рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ोрди्рдЯрдЬрди
рдк्рд░рд╢рди рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рдирдЧрд░ рдиिрдЧрдо рдХрд╣ा рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдордж्рд░ाрд╕
рдк्рд░рд╢рди рд╕ोрдбिрдпрдо рдмाрдИ рдХाрд░्рдмोрдиेрдЯрдХा рд╡्рдпрдкाрд░िрдХ рдирдо рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмेрдХिंрдЧ рд╕ोрдбा

рдк्рд░рд╢्рди рджिрд▓्рд▓ी рдЪрд▓ो рдХा рдиाрд░ा рдХिрд╕рдиे рджिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж рдмोрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рджांрдбी рдпाрдд्рд░ा рдХрдм рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1930
рдк्рд░рд╢рди рдоाрдЙंрдЯ рдПрд╡рд░ेрд╕्рдЯ рдкрд░ рдЪрдв़рдиे рд╡ाрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рднाрд░рддीрдп рдорд╣िрд▓ा рдХोрди рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмрдЪेंрдж्рд░ी рдкाрд▓
рдк्рд░рд╢рди рднूрдХंрдк рдХी рддीрдм्рд░рддा рдоाрдкрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ рдкैрдоाрдиे рдПрд╡ं рдЙрдкрдХрд░рдг рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░िрдХ्рдЯрд░ рдкैрдоाрдиे рдПрд╡ं рд╕ीрд╕्рдоोрдЧ्рд░ाрдл
рдк्рд░рд╢рди рдХिрд╕ рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬ्рдп рдХी рддрдЯ рд░ेрдЦा (рдХोрд╕्рдЯрд▓ рд▓ाрдЗрди )рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖंрдз्рд░рдк्рд░рджेрд╢
рдк्рд░рд╢рди рдЯेрд╣рд░ी рдмाँрдз рдХिрд╕ рдирджी рдкрд░ рдмрдиा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рднाрдЧीрд░рдеी
рдк्рд░рд╢рди рднрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд░ाрдЬ्рдп рдиीрддि рдХे рдиिрд░्рджेрд╕рдХ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХिрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕े рд▓िрдП рдЧрдП рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдпрд░рд▓ैрдг्рдб
рдк्рд░рд╢рди рднाрд░рдд рдХा рдл्рд▓рдпिंрдЧ рд╕िрдХ्рдЦ рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдоिрд▓्рдЦा рд╕िंрд╣
рдк्рд░рд╢рди рд╡ाрд╡ु рдоंрдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд рдХोрдирд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖ोрдн рдоंрдбрд▓

рдк्рд░рд╢्рди рдЬрд▓ рдкोрдд рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдк्рд░рдердо рд╕्рдеाрди рдХिрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рд╣ै ?

рдЙрдд्рддрд░ рдЬाрдкाрди
рдк्рд░рд╢्рди рддाрдк рд╡िрдкрд░्рдпрдп рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдКрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рддाрдк рдХा рдмрдв़рдиा
рдк्рд░рд╢्рди рдирд░्рдорджा рдФрд░ рддाрдк्рддी рдирджिрдпो рдХे рдмीрдЪ рдХोрдирд╕ी рдкрд╣ाрдбिрдпा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рддрдкुрдб़ा рд╢्рд░ेрдгिрдпा
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдо्рдмрд░рд▓े рдХिрд╕рдХे рдЙрдд्рддрдкाрджрди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╣ीрд░ा рдХे рдЦрдирди рдХे рд▓िрдП
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ूрд░्рдп рдоंрджिрд░ рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХोрдгाрд░्рдХ (рдЙрдб़ीрд╕ा )
рдк्рд░рд╢्рди рд╢्рд░ी рдЕрд░рд╡िंрджो рдЖрд╢्рд░рдо рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкांрдбिрдЪेрд░ी
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЬूрдЯ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж рдмोрд╕ рдХे рдд्рдпाрдЧ рдкрдд्рд░  рдХे рдмाрдж рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХोрди рдмрдиा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕рдХे рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХाрд▓ рдоें рд╕्рдеाрдпी рдмंрджोрдмрд╕्рдд рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ोрд░्рдб рдХाрд░्рдирд╡ाрд▓िрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕рдиे рдХрд╣ा - рднाрд░рдд рдоें рдХ्рд░ांрддि рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рд╣рдоे рдЬрд▓्рджी рдЪрд▓े рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рд╡ेрд╡ेрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕рдиे рдХрд╣ा -рдоेрд░ी рдкीрда рдкрд░ рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рддाрдмूрдд рдоें рдПрдХ рдХीрд▓ рд╣ोрдЧा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд▓ा рд▓ाрдЬрдкрддрд░ाрдп
рдк्рд░рд╢्рди 14 рдЬूрди 1947  рдХो рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рджिрд▓्рд▓ी рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдоें рднाрд░рдд рд╡िрднाрдЬрди рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд╕्рд╡ीрдХृрдд рд╣ुрдЖ , рдЗрд╕рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬे. рд╡ी. рдХृрдкрд▓ाрдиी
рдк्рд░рд╢्рди рд╣рд░्рд╖ рдХे рджрд░рдмाрд░ рдоें рд╣ेрди्рд╕ांрдЧ рдХो рдбोрдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрд╕рдиे рднेрдЬा ?
рдЙрдд्рддрд░ рддाрдИ рд╕ुंрдЧ
рдк्рд░рд╢्рди рдХेрд╡िрдиेрдЯ рдоिрд╕рди рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХे рдиाрдо рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рдкрдеिрдХ рд▓ाрд░ेंрд╕ , рд╕рд░ рд╕्рдЯेрдлोрд░्рдб рдХ्рд░िрдк्рд╕ , рдП. рд╡ी. рдЕрд▓ेрдХ्рдЬेंрдбрд░
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХी рдЖрдЬाрджी рдХे рд╕рдордп рдм्рд░िрдЯेрди рдХा рдк्рд░рдзाрди рдоंрдд्рд░ी рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд▓ीрдоेंрдЯ рдПрдЯрд▓ी (рд▓ेрдмрд░ рдкाрд░्рдЯी )
рдк्рд░рд╢्рди рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдиे рдХрдм рдФрд░ рдХिрд╕ рддрдиाрд╡ рд╕े рджुрдЦी рд╣ोрдХрд░ 21 рджिрди рддрдХ рдЙрдкрд╡ाрд╕ рд░рдЦा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1924  рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рддрдиाрд╡ рд╕े рджुрдЦी рд╣ोрдХрд░
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдКрдЪा рдФрд░ рдмрдб़ा рддिрдм्рдмрдд рдХा рдкрдд्рдерд░ рдХिрди рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ेрдгिрдпो рдХे рдордз्рдп рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХुрдирд▓ुрди рдФрд░ рд╣िрдоाрд▓рдп
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░рдХाрд╢  рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдХोрдирд╕ी рдЧैрд╕ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗ рдЖрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рдк्рд░рд╢्рди рдХोрдирд╕ा рдХाрд░्рдмрдиिрдХ  рдпोрдЧिрдХ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдпूрд░िрдпा
рдк्рд░рд╢्рди рд╕िрдпाрдЪिрди рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдФрд░ рдкाрдХ рдХे рдордз्рдп рдЧ्рд▓ेрд╕िрдЕрд░ рд╕ीрдоा
рдк्рд░рд╢्рди рд╢ाрд░рджा рдПрдХ्рдЯ , рдЬो рд╣рд░рд╡िрд▓ाрд╢ рд╢ाрд░рджा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рдХिрдпा , рдХिрд╕рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмрд▓ рд╡िрд╡ाрд╣ рд░ोрдХ рд╕े
рдк्рд░рд╢рди рдзрд░рддी рдХा рдПрдпрд░ рдХंрдбीрд╢рдирд░ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрд░्рдХрдЯिрдХ рдк्рд░рджेрд╢
рдк्рд░рд╢्рди рд╕्рд╡ैрдиे рдл्рд▓ू рдХिрд╕ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ H1N1
рдк्рд░рд╢рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдЪीрдиी рдХा рдХрдЯोрд░ा (bowl) рдХोрдирд╕ा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рдпूрдмा
рдк्рд░рд╢рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмी рдирджी рдХौрдирд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдиीрд▓ рдЕрдл्рд░ीрдХा рдорд╣ाрджीрдк
рдк्рд░рд╢рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдмрд╕े рдЦाрд░ी рдкाрдиी рдХी рдЭीрд▓ рдХोंрд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡ॉрд░्рди рдЭीрд▓ рдЬो рдЯрд░्рдХी рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै .
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдмрд╕े рдКрдЪी рдкрд░्рд╡рдд рдЪोрдЯी рдХोрдирд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдПрд╡ेрд░рд╕्рдЯ 8848 рдоीрдЯрд░ рдКंрдЪाрдИ (рд╣िрдоाрд▓рдп рдкрд░्рд╡рдд )
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдмрд╕े рдаंрдбा рд╕्рдеाрди рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡рд░्рдЦ्рдпोंрд╕्рдХ (рд╕ाрдЗрдмेрд░िрдпा )
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдж्рд╡ीрдк (island) рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЧ्рд░ीрди рд▓ैंрдб
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдХोрдирд╕ी рдирджी рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдкाрдиी рд╕рдоुрдж्рд░ рдоें рдкрд╣ुрдЪाрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдоेрдЬ़рди (рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдоेрд░िрдХा )
рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдЧрддे рд╣ुрдР рд╕ूрд░्рдп рдХा рджेрд╢ рдХे рдиाрдорд╕े рдХोрдирд╕ा рджेрд╢ рдЬрди рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬाрдкाрди ( рдиिрдк्рдкрди )
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рд╢ांрдд рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░
рдк्рд░рд╢्рди рд░ेрдб рдХ्рд░ॉрд╕ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬाрди рд╣ेрдирд░ी рджुрд░ंрдд
рдк्рд░рд╢्рди 'рдЕрд░्рдз рд░ाрдд्рд░ी рдХा рд╕ूрд░्рдп' рдХोрдирд╕ा рд╕ा рджेрд╢ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдиाрд░्рд╡े (рдпूрд░ोрдк )
рдк्рд░рд╢рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╡рд╣ рджेрд╢ рдЬिрд╕рдиे рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдорд╣िрд▓ाрдУ рдХो рдорддрджाрди рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рди्рдпूрдЬीрд▓ैंрдб
рдк्рд░рд╢рди рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬेрдо्рд╕ рдХुрдХ
рдк्рд░рд╢рди (U.N.O.) рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд░ूрдк рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдпूрдиाрдЗрдЯेрдб рдиेрд╢рди्рд╕ рдУрд░्рдЧाрдиिрдЬ़рд╢рди
рдк्рд░рд╢рди рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрдм рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ 24 -10 -1945
 рдк्рд░рд╢рди рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХे рдк्рд░рдердо рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡(рд╕ेрдХ्рд░ेрдд्рд░рд░ी рдЬрдирд░рд▓ ) рдХोрди рдеे ?
рдЙрдд्рддрд░ рдд्рд░िрдЧ्рд╡ेрд▓ी
рдк्рд░рд╢рди рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХे рдк्рд░рдердо рдПрд╢िрдпाрдИ рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ рдХोрди рдеे ?
рдЙрдд्рддрд░ рдпूं рдеाрдЯ (рдмрд░्рдоा рдордпंрдоाрд░ )
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░ेрд╢рд░ рдХुрдХрд░ рдоें рдЦाрдиा рдЬрд▓्рджी рдХ्рдпों рдкрдХрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рджाрдм рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рд╕े рдкाрдиी рдЕрдзिрдХ рддाрдк рдкрд░ рдЙрдмрд▓рддा рд╣ै
рдк्рд░рд╢्рди рдЧрд░्рдоिрдпो рдоें рд╕рдл़ेрдж рдХрдкрдбे рдкрд╣рдирдиा рдЕрдзिрдХ рдЖрд░ाрдорджाрдпрдХ рдХ्рдпों рд░рд╣рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдкрддिрдд рд╕ाрд░ी рдКрд╖्рдоा рдХो рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдХोрдирд╕ा рддрдд्рд╡ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрддрд░ рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди
рдк्рд░рд╢्рди рдоूрдд्рд░ाрд▓рдпों рдХे рдкाрд╕ рдиाрдХ рдХो рдЪुрднрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧंрдз рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдоोрдиिрдпा
рдк्рд░рд╢्рди рдкрд╣рд▓ा рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХिрд╕рдиे рдмрдиाрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рд╡ेрд╡ेрдЬ
рдк्рд░рд╢्рди рджूрдз рдоें рдоिрдаाрд╕ рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ेрдХ्рдЯोрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ाрд░्рдХ рдХा рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХाрдардоांрдбू (рдиेрдкाрд▓ )
рдк्рд░рд╢्рди рдХाрд╡ाрд░рдд्рддी рдХрд╣ा рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी  рд╣ै  ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдХ्рд╖рджीрдк
рдк्рд░рд╢्рди рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЬीрд╡िрдд рдкрдХ्рд╖ी рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╢ुрддुрд░рдоुрд░्рдЧ
рдк्рд░рд╢्рди рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╡िрдзрдоाрди рдЕрдХ्рд░िрдп рдЧैрд╕ рдХोрдирд╕ी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЖрд░्рдЧрди
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдЬрд▓ рдк्рд░рдкाрдд рдХिрд╕ рдирджी рдкрд░ рд╣ै ?
рдЙрдд्рдд्рддрд░ рдЬेрдо्рдмेрдЬी
рдк्рд░рд╢्рди 19 рд╡ी рд╢рддाрд╡्рджी рдоें рднाрд░рдд рдоें  рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдЖ рдк्рд░рдердо рд╕ुрдзाрд░рдмाрджी рдЖрди्рджोрд▓рди рдХोрдирд╕ा рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдм्рд░рд╣्рдо рд╕рдоाрдЬ (рдХрд▓рдХрдд्рддा )
рдк्рд░рд╢्рди рдм्рд▓ैрдХ рд╣рд▓ рдХी рдШрдЯрдиा рдХिрд╕ рдпुрдж्рдз рдХा рдХाрд░рдг рдмрдиी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд▓ाрд╕ी рдХा рдпुрдж्рдз (1757)
рдк्рд░рд╢्рди рдЧрд░ीрдмी рдЙрди्рдирдоूрд▓рди рдХा рдиाрд░ा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХिрд╕ рдкंрдЪрд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиे рдоें рджिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкांрдЪрд╡ी  рдкंрдЪрд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиा рдоें
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж рдмोрд╕ рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХрдм рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╣ुрдП ?
рдЙрдд्рддрд░ 1938
рдк्рд░рд╢्рди рд╡рд╣ рдХोрдирд╕ा рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдо्рд░рдд्рдпु рднाрд░рдд рдоें рд╣ुрдИ рдФрд░ рдпрд╣ी рд╕рдоाрдзिрд╕्рде рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рдХाрд░्рдирд╡ाрд▓िрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рдЧрд░рдЬрддा рдЪाрд▓ीрд╕ा рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕्рдеाрдпी рдкрдЫुрдЖ рд╣рд╡ाрдП
рдк्рд░рд╢्рди рдЧ्рд░ेрдЯ рдмेрд░िрдЕрд░ рд░ीрдл рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
 рдЙрдд्рдд्рддрд░ рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдХे рддрдЯ рдкрд░ рдк्рд░рд╢ांрдд рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рдоें
рдк्рд░рд╢्рди рд╡рд╣ рдПрдХ рдоाрдд्рд░  рдорд╣ाрджीрдк рдЬिрд╕рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдХрд░्рдХ рдПрд╡ं рдордХрд░ рд░ेрдЦा рдЧुрдЬрд░рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдорд╣ाрджीрдк
рдк्рд░рд╢्рди  рдорд░ाрдаा рдФрд░ рдХेрд╕рд░ी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░: рд▓ोрдХрдоाрди्рдп рддिрд▓рдХ
рдк्рд░рд╢्рди  рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХा рдЧрдарди рдХिрд╕рдХी рд╕ंрд╕्рддुрддि рдкрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░: рдХैрдмिрдиेрдЯ рдоिрд╢рди рдпोрдЬрдиा
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕рдж рдХे рджो рдЕрдиुрдХ्рд░рдоिрдХ рд╕рдд्рд░ों рдоें рдХिрддрдиे рдоाрд╣ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЕंрддрд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा ?
рдЙрдд्рддрд░: рдЫः рдоॉрд╕ рд╕े рдЕрдзिрдХ
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕рдж рдХी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдоें, рдмिрдиा рд╕ंрд╕рдж рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ुрдП рдХौрди рднाрдЧ рд▓े рд╕рдХрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░: рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрдзिрд╡рдХ्рддा
рдк्рд░рд╢्рди рдпोрдЬрдиा рдЖрдпोрдЧ рдХा рдХौрди рдкрджेрди рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░: рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдПрд╡ं рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░: рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдж्рд╡ाрд░ा
рдк्рд░рд╢्рди рдкौрдзों рдоें рдмाрд╖्рдкोрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдХिрд╕ рдЙрдкрдХрд░рдг рд╕े рдиाрдкा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  рдкोрдЯोрдоीрдЯрд░
рдк्рд░рд╢्рди  рд╡ाрдпुрдпाрди рдХि рдЧрддि рдХिрд╕рд╕े рдоाрдкी рдЬाрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  рдЯैрдХोрдоीрдЯрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдЪрдордЧाрджрдб рд╡्рджाрд░ा рдЙрдд्рддрдкрди्рди рдЕрд▓्рдЯ्рд░ा рд╕ोрдиिрдХ рд╕ाрдЙंрдб рдХी рдЖрд╡ृрддि рд▓рдЧрднрдЧ рдХिрддрдиी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  200рдХिрд▓ो рд╣рд░्рдЯрдЬ
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХрд▓ैрдг्рдбрд░ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдоाрд╣ рдХौрди рд╕ा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  рдЪैрдд्рд░
рдк्рд░рд╢्рди рдпेрд▓ो рдмुрдХ рдХрд╣ाँ рдХी рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдпा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  рдл्рд░ेंрдЪ рд╕рд░рдХाрд░
рдк्рд░рд╢्рди: рдЬिрдм्рдмाрдо्рдмे рдХा рдкुрд░ाрдиा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै?

рдЙрдд्рддрд░  рджрдХ्рд╖िрдгी рд░ोрдбेрд╢िрдпा
рдк्рд░рд╢्рди: рднाрд░рддीрдп рдЦेрд▓ ' рдХрдмрдб्рдбी" рдХो рдПрд╢िрдпाрдИ рдЦेрд▓ो рдоें рдХрдм рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा?
рдЙрдд्рддрд░ 1990
рдк्рд░рд╢्рди рдорди्рдЧрд▓рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рдХिрд╕ рдЕрди्рддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдХो рднेрдЬा рдЧрдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░  рдлिрдиिрдХ्рд╕
рдк्рд░рд╢्рди рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЬрджुрдЧुрдбा рдХрд╕рдХे рдЙрдд्рдд्рдкाрджрди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣े ?
рдЙрдд्рддрд░ рдпुрд░ेрдиिрдпрдо
рдк्рд░рд╢्рди рдзुрдЖрдзाрд░ рдЬрд▓ рдк्рд░рддाрдк рдХिрд╕ рдирджी рдкрд░ рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдирд░्рдорджा рдирджी рдкрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░ाрдпрджीрдк рднाрд░рдд рдоें рд╕िрдЪाрдИ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ाрдзрди рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рддाрд▓ाрдм  (рдкрдаाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ोрдиे рд╕े )
рдк्рд░рд╢्рди рдордиुрд╕्рдорд░्рддी рдХिрд╕рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╕्рдеा рд╕े
рдк्рд░рд╢्рди рдПрд╡рд░ेрд╕्рдЯ рдкрд░ рдЪрдв़рдиे рд╡ाрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рднाрд░рддीрдп рдорд╣िрд▓ा рдХोрди рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмрдЪेंрдж्рд░ी рдкाрд▓ (рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЬुрди्рдХो рддाрдмी)
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдЫोрдб़ो рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрдм рдХрд╣ा рдкाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдоुंрдмрдИ
рдк्рд░рд╢्рди рджूрд╕рд░े рдЧोрд▓рдоेрдЬ рд╕рдо्рдорд▓ेрди рдоें рдХोंрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рддрд╡ рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी
рдк्рд░рд╢्рди 1857 рдХी рдХ्рд░ांрддि рдХे рд╕рдордп рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдХा рдк्рд░рдзाрди рдоंрдд्рд░ी рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рдкाрдорд╕्рдЯрд░्рди
рдк्рд░рд╢्рди рд╕рдд्рдд्рдпाрд░्рде рдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рд░рдЪрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рджрдпाрдиंрдж рд╕рд░рд╕्рд╡рддी
рдк्рд░рд╢्рди рднोрд░ рдХा рддाрд░ा (morning star ) рдХिрд╕ рдЧृрд╣ рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╢ुрдХ्рд░ (venus)
рдк्рд░рд╢्рди рдЬोрдЧ рдЬрд▓ рдк्рд░рддाрдк рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХрд░्рдиाрдЯрдХ
рдк्рд░рд╢्рди рдЕрд╕्рдЯрдз्рдпाрдпी рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै ?
 рдЙрдд्рддрд░ рдкाрдгिрдиि
 рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдкрд░рдоाрдгु рдмिрдЬрд▓ीрдШрд░ рдХрд╣ा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рддाрд░ाрдкुрд░ (рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░)
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдХ्рд░ांрддि рдХे рджोрд░ाрди рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा ,рд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдн्рд░ाрддрдд्рд╡ рдХे рд╕िрдзांрдд рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХिрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдл़्рд░ांрд╕िрд╕ी рдХ्рд░ांрддि (1789)
рдк्рд░рд╢्рди рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдоिрд╕рди рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рд╣рд░िрдд рдХ्рд░ांрддि рдХा рдЬрдирдХ рдХिрд╕े рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдбा. рдНрдо. рдПрд╕. рд╕्рд╡ाрдоीрдиाрдерди
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдк्рд░рдердо рдиेрд╢рдирд▓ рдкाрд░्рдХ рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХाрд░्рдмेрдЯ (рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб )
рдк्рд░рд╢्рди     рд╡े рдЫोрдЯे рдЖрдХाрд╢ीрдп рдкिंрдб рдЬो рдоंрдЧрд▓ рдФрд░ рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рдХे рдмीрдЪ рдкाрдП  рдЬाрддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░    рдХ्рд╖ुрдж्рд░ рдЧृрд╣ (astroids)
рдк्рд░рд╢्рди рддрдЯ рд░ेрдЦा рд╕े рд╕рдоुрдж्рд░ рдоें рд╡рд╣  рдЕрдзिрдХрддрдо рджूрд░ी рдХिрддрдиी рд╣ै рдЬрд╣ा рддрдХ рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХा рдЕрдирди्рдп рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдлैрд▓ा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 200  рдиौрдЯीрдХрд▓ рдоीрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдХिрддрдиे рдЕрдиुрдЫेрдж рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 442
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдкुрд░्рддрдЧाрд▓ी рдмрд╕्рддिрдпों рдХा рднाрд░рдд рдоें рд╡िрд▓рдп рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1962
рдк्рд░рд╢्рди рдЧाँрдзी рдЬी рдХिрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рджोрд░ाрди  рднूрдЦ рд╣рдб़рддाрд▓ рдХो рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╕рдд्рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрд╣рдорджाрд╡ाрдж рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рджोрд░ाрди
рдк्рд░рд╢्рди рд╡рд▓्рд▓рдн рднाрдИ рдкрдЯेрд▓рдХो рд╕рд░рджाрд░ рдХी рдЙрдкाрдзि рдХिрд╕рдиे рджी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡рд░рджोрд▓ी  рд╕рдд्рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдХे рд╕рдлрд▓ рдиेрдд्рд░рдд्рдд्рд╡ рдкрд░ рд╡рд╣ा рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУ рдиे
рдк्рд░рд╢्рди рдХ्рд░рди्рддिрдХाрд░ी рд╕ंрдЧрдарди рдЕрднिрдирд╡ рднाрд░рдд рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡िрдиाрдпрдХ рджाрдоोрджрд░ рд╕ाрд╡рд░рдХрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдЧुрдк्рдд рдХाрд▓ीрди рд╢ाрд╕рдХ рдХी рдоूрд░्рддि рд╕िрдХ्рдХो рдкрд░ рд╡ीрдгा рдмрдЬाрддे рд╣ुрдП рдоिрд▓рддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рдоुрдж्рд░ рдЧुрдк्рдд
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ाрддрд╡ाрд╣рди рд╡ंрд╢ рдХी рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдХा рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрди рджो рдорд╣िрд▓ाрдУ рдиे рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдиाрдЧрдиिрдХा рдФрд░ рдЧोрддрдоी
рдк्рд░рд╢्рди рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдд्рд░िрдкुрд░ी рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдоें рдЧाँрдзी рд╕рдорд░्рдеिрдд рдк्рд░рдд्рдпाрд╕ी рдХोрди рдеा рдЬिрд╕े рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж्рд░ рдмोрд╕े рдиे рдкрд░ाрдЬिрдд рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкрдЯ्рдЯाрднि рд╕ीрддाрд░рдоैрдпा (1939)
рдк्рд░рд╢्рди рдеिрдУрд╕ोрдлिрдХрд▓ рд╕ोрд╕ाрдпाрдЯी рдХा рдЕрди्рддрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп 1882 рдоेंрдХрд╣ा рдмрдиाрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрджрджрдпрд░ (рддрдоिрд▓рдиाрдбु )
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо рдирдЧрд░ीрдп рдиिрдХाрдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд╣ा рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдордж्рд░ाрд╕ (рдЪेрди्рдирдИ )
рдк्рд░рд╢्рди рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рднाрд░рдд рд╡िрднाрдЬрди рдХी рдШोрд╖рдгा рдХрдм рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ 3 рдЬूрди 1947
 рдк्рд░рд╢्рди рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा (рд╣рдб्рдбрдкा рд╕рдн्рдпрддा )  рдХे рдХिрд╕ рдкुрд░ाрддрдд्рдд्рд╡ рд╕्рддःрд▓ рдХो рд╕िрди्рдзु рдХा рдмाрдЧ рдпा рдоुрд░्рджों рдХा рдЯीрд▓ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдоोрд╣рдирдЬोрджрдбो
рдк्рд░рд╢्рди рдк्рд░рднाрд╡рддी рдЧुрдк्рддा рдХी рдоाрддा рдХोрди рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХुрд╡ेрд░ рдиाрдЧा рдЬो рдЪрди्рдж्рд░ рдЧुрдк्рдд рджिрд╡рддीрдп рдХी рдкрдд्рдиी рдеी
рдк्рд░рд╢्рди рдЧाँрдзी рдЗрд░рд╡िрди рдкैрдХ्рдЯ рдХा рдк्рд░ाрд░ूрдк рдХिрд╕рдиे рддैрдпाрд░ рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╣рд░्рдмрд░्рдЯ рдЗрдорд░्рд╕рди
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдЙрд░्рджू рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХोрдирд╕ा рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдбेрд▓्рд╣ी рдЙрд░्рджू рдЕрдЦ़рдмाрд░
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ेрд░्рд╡ंрдЯ्рд╕ рдСрдл़ рдЗंрдбिрдпा рд╕ोрд╕ाрдпрдЯी рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЧोрдкाрд▓ рдХृрд╖्рдг рдЧोрдЦрд▓े
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рд▓рдЦрдирдК рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди (1916) рдЬिрд╕рдоे рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдПрдХीрдХрд░рдг рд╣ुрдЖ рдХी
рдЕрдз्рдХ्рд╖рддा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдо्рдмिрдХा рдЪрд░рдг рдордЬुрдорджाрд░
рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдоुрд╕्рд▓िрдо рд▓ीрдЧ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдФрд░ рдХрдм рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдирдмाрдм рд╕рд▓ीрдоुрд▓्рд▓ाрд╣ рдЦा рдиे 1906  рдоें рдвाрдХा рдХी
рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдХрдмрд░ рдХे рд╢ाрд╕рди рдоें рд░ाрдЬрдХीрдп рднाрд╖ा рдХ्рдпा рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдлाрд░рд╕ी
рдк्рд░рд╢्рди рдкेрд╢рд╡ा рдЬिрд╕рдХे рд╢ाрд╕рди рдХрд▓ рдоें рдорд░ाрдаा рд╢рдХ्рддि рдЪрд░рдо рдкрд░ рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмाрдЬीрд░ाрд╡ рдк्рд░рдердо (1720 -40)
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрдЬрдп рдирдЧрд░ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдк्рд░рдердо рдФрд░ рджिрд╡рддीрдп рд░ाрдЬрдзाрдиी рдХोрдирд╕ी рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╣рдо्рдкी рдФрд░ рдкेрдиुрдХोंрдбा
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдоुрдЧ़рд▓ рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдХे рд╢ाрд╕рди рдХрд▓ рдоें рд╣िрди्рджू  рдоंрд╕рдмрджाрд░ो  рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдФрд░ंрдЧрдЬेрдм
рдк्рд░рд╢्рди рдмाрдмрд░ рдХा рдордХрдмрд░ा рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХाрдмुрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ेंрдЯीрдЧ्рд░ेрдб рдкैрдоाрдиे рдФрд░ рдлाрд░ेрдирд╣ाрдИрдЯ рдкैрдоाрдиे рдоें рдХ्рдпा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ाрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ C /5 =F -32 /9
рдк्рд░рд╢्рди рдбेрд╕िрдмрд▓ рдХिрд╕рдХा рдоाрдд्рд░рдХ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ рдз्рд╡рдиी рдХा
рдк्рд░рд╢्рди рдкाрдиी рдХी рдмूंрдж рдХी рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдЖрдХ्рд░рддि рдХा рдХाрд░рдг рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░  рдк्рд░рд╕्рде  рддрдиाрд╡ (surface tension )
рдк्рд░рд╢्рди рди्рдпूрдд्рд░ाрди рдХी рдЦोрдЬ рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬेрдо्рд╕ рдЪेрдбрд╡िрдХ
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрдзुрдд рдмрд▓्рдм рдХा рдлिрд▓ाрдоेंрдЯ рдХिрд╕рдХा рдмрдиा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЯрди्рдЧ्рд╕्рддाрди рдХा
рдк्рд░рд╢्рди рд░ोрд╣ा рд╕े рдоंрдЧрд▓ोрд░ рддрдХ (760 Km) рд▓рдо्рдмा рд░ेрд▓ рдоाрд░्рдЧ рдХा рдХ्рдпा рдиाрдо рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХोंрдХрдг рд░ेрд▓рд╡े
рдк्рд░рд╢्рди рдирди्рдж рд╡ंрд╢ рдХा рдЕंрддिрдо рд╢ाрд╕рдХ рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдШрдиाрдиंрдж
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрдЧрдо рдХाрд▓ рдоें рд░рдЪिрдд рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рддрдоिрд▓ рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдЧ्рд░рди्рде рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рддोрд▓рдХाрдк्рдкिрдпрдо
рдк्рд░рд╢्рди рдкाрдиीрдкрдд рдХा рджूрд╕рд░ा рдпुрдж्рдз рдХрдм рдФрд░ рдХिрди рдХिрди рдХे рдордз्рдп рд▓рдб़ा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1556  рдоें рдЕрдХрдмрд░ рдФрд░ рд╣ेрдоू рдХे рдордз्рдп
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╡िрд╢рди рдкрд░िрд╖рдж् рдХे рд╕्рд░рдЬрди рдФрд░ рдЙрди्рдирдоूрд▓рди рдХे рд▓िрдП рд╕ंрд╕рдж рдХो рд╕िрдлाрд░िрд╕ рдХोрдирд╕ा рдиिрдХाрдп рдХрд░рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╡िрдзाрди рд╕рднा
рдк्рд░рд╢्рди рд╢ुрдж्рдз рдЬрд▓ рдХा Ph  рдХिрддрдиा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 7
рдк्рд░рд╢्рди рдЬрд▓ рдХा рдЕрдзिрдХрддрдо рдШрдирдд्рд╡ рдХिрд╕ рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 4 рдбिрдЧ्рд░ी рд╕ेंрдЯीрдЧ्рд░ेрдб
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ुрд▓рд╣ рдР рдХुрд▓ рдХी рдиीрддि рдХिрд╕ рдоुрдЧ़рд▓ рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдХрдмрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдлрддेрд╣рдкुрд░ рд╕ीрдХрд░ीрдоें рдЗрдмाрджрддрдЦाрдиा рдХिрд╕рдиे рдмрдирд╡ाрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдХрдмрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдорд▓िрдХ рдХाрдлूрд░ рдХिрд╕рдХा рдЬрдирд░рд▓ рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрд▓ाрдЙрдж्рджीрди рдЦिрд▓рдЬी рдХा
рдк्рд░рд╢्рди рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЬैрди  рдзрд░्рдо рд▓े рдЬाрдиे рдХा рд╢्рд░ेрдпрдХिрд╕рдХो рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рднрдж्рд░рдмाрд╣ु
рдк्рд░рд╢्рди  рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдХे рд╣ोрдпрд╕рд▓ рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдХрд╣ा рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдж्рд╡ाрд░рд╕рдоुрдж्рд░
рдк्рд░рд╢्рди рдЖрдЬाрдж рд╣िंрдж рдлोрдЬ рдХी рдорд╣िрд▓ा рд░ेрдЬीрдоेрди्рдЯ, рдЭाँрд╕ी рдХी рд░ाрдиी  рд░ेрдЬीрдоेрди्рдЯ, рдХिрд╕рдХे рдХрдоांрдб рдоें рдеी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рд╕рд╣рдЧрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдХा рд╡рд╣ рд╕्рдеाрди рдЬрд╣ा рдЧोрджी (рджोрдХрдпाрд░्рдб )рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ोрдерд▓
рдк्рд░рд╢्рди рд╢ाрдо рдХो рдПрд╡ं рд░ाрдд्рд░ि рдоें рдоंрдж рдж्рд░рд╖рдЯी (рд░ंрддोрдзी рд░ोрдЧ ) рдХिрд╕ рд╡िрдЯाрдоिрди рдХी рдХрдоी рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╡िрдЯाрдоिрди рдР (A )
рдк्рд░рд╢्рди рдоिрд╢्рд░िрдд рдЦेрддी (mixed farming ) рдХिрд╕े  рдХрд╣рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░ рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдп рдХे рд╕ाрде рдкрд╢ुрдкाрд▓рди рдХрд░рдиा
рдк्рд░рд╢्рди рдЬोрд╣рд░ी рдХा рд░ुрдЬ (jeweller 'rouge  ) рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░ рдлेрд░िрдХ рдЖрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ेрдХ्рд░ेрдЯ्рд░ी рдСрдл़ рд╕्рдЯेрдЯ рдлाрд░ рдЗंрдбिрдпा рдХो рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдкрд░ рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХी рд╢рдХ्рддि рдХрдм рджी рдЧрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЧрд╡рд░्рдоेंрдЯ рдСрдл़  рдЗंрдбिрдпा рдПрдХ्рдЯ 1858
рдк्рд░рд╢्рди  рджिрд▓्рд▓ी рд╕рд▓्рддрдирдд рдоें рд╕ैрдпрдж рд╡ंрд╢ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЦिрдЬ्рд░ рдЦा
рдк्рд░рд╢्рди рд▓ोंрдЧ(рдорд╕ाрд▓ा ) рд╡рдирд╕्рдкрддि рдХे рдХिрд╕ рдЕंрдЧ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкुрд╖्рдк рдХрд▓िрдпा(flower buds )
рдк्рд░рд╢्рди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкोрд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХрд╣ा  рд╕्рдеिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╣ेрджрд░ाрдмाрдж
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдЫोрдб़ो рдЖрди्рджोрд▓рди (9 рдЕрдЧрд╕्рдд 1942 )рдоें рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рд╕्рдердкिрдд рд╕рдоाрди्рддрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХрд╣ा рд░рд╣ी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рддाрд░ा
рдк्рд░рд╢्рди рдХोрдирд╕ा рдкрд░्рд╡рдд рднाрд░рдд рдХे рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдлेрд▓ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдЬंрддा
рдк्рд░рд╢्рди рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХे рдХोंрд╕े рднाрдЧ рд╕े рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХा рд╕्рд░рд╡рди рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдЧ्рдиाрд╢рдп(pancreas )
рдк्рд░рд╢्рди рд╣ाрдпрдб्рд░ोрдЬрди рдХो рдХोрдирд╕ी рдзाрддु рд╕ोрдЦ рд▓ेрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкैрд▓ेрдбिрдпрдо
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд╡िрдзрдоाрди рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдоें рдоूрд▓ рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХो рдЬोрдб़ा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1976
рдк्рд░рд╢्рди рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдирд╡ंрдмрд░ 1919 рдоें рд╣ुрдП рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдЦिрд▓ाрдлрдд рд╕рдо्рдорд▓ेрди рдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХोрди рдЪुрдиा рдЧे ?
рдЙрдд्рддрд░ рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдЯ्рд░ेрдб рдпूрдиिрдпрди рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ (AITUC) рдХा рдЧрдарди рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1920
рдк्рд░рд╢्рди рд▓ोрдХ рд╕рднा рдХा рдк्рд░рдердо рд╕्рдкीрдХрд░ рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЧрдгेрд╢ рд╡ाрд╕ुрджेрд╡ рдоाрд╡рд▓ंрдХрд░
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрд╢्рд╡ рд╡्рдпाрдкрд░ рд╕ंрдЧрдарди (WTO) рдоें рдЧेрдЯ(GATT) рдХो рдХिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдоिрд▓ाрдпा рдЧрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1995
рдк्рд░рд╢्рди рдЕрд▓्рдЭाрдЗрдорд░ рд░ोрдЧ рдХा рд╕ंрд╡ंрдз рд╢ाрд░ीрд░ рдХे рдХिрд╕ рдЕंрдЧ рд╕े рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ
рдк्рд░рд╢्рди рд╣ंрдЯрд░ рдЖрдпोрдЧ рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХिрд╕ рдШрдЯрдиा рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЬрд▓िрдпाрд╡ाрд▓ा рдмाрдЧ рд╣рдд्рдпाрдХांрдб рд╕े (1919 )
рдк्рд░рд╢्рди рдПрд▓ेрдлेंрдЯा рдоें рдЪрдЯ्рдЯाрди рдХाрдЯрдХрд░  рдк्рд░рд╕िрдж्рдз   рдоंрджिрд░ рдХिрди рд╢ाрд╕рдХो рдиे рдмрдирдмाрдпे?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХूрдЯ   рд╢ाрд╕рдХो рдиे
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдЧрд╡ेрд░्рдиेрд░ рдЬрдирд░рд▓ рдХी рднाрд░рдд рдоें рд╣рдд्рдпा рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рдоेрдпो
рдк्рд░рд╢्рди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХा рдЕрднिрднाрд╖рдг рдХोрди рддेрдпाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╢िрдЦрд░ рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ K -2  (рдЧोрдбрд╡िрди рдСрд╕्рдЯिрди )
рдк्рд░рд╢्рди рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рд╢ोрд╖рд▓िрд╕्рдЯ рд░िрдкрдм्рд▓िрдХ рдЖрд░्рдоी рдХा рдЧрдарди рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЪрди्рдж्рд░рд╢ेрдЦрд░ рдЖрдЬाрдж
рдк्рд░рд╢्рди рдХोрд░्рд╕िрдХा рджीрдк рдХिрд╕ рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖   рдХिрд╕ рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рд╕े рд╕рдордмрди्рдзिрдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдиेрдкोрд▓िрдпрди рдмोрдиाрдкाрд░्рдЯ
рдк्рд░рд╢्рди рдмिрд╣ू рдХिрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдХा рд▓ोрдХ рдиृрдд्рдп рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрд╕ोрдо
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рди рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХрдкिрд▓ рдиे
рдк्рд░рд╢्рди рд▓ोрдХрд╕рднा рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднा рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХिрддрдиे рдХिрддрдиे рд╕рджрд╕्рдп рдиाрдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 2 рдФрд░ 12
рдк्рд░рд╢्рди рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХी рдк्рд░рдердо  рдорд╣िрд▓ा рди्рдпाрдпрдзीрд╢ рдХा рдиाрдо рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд░ोрд╕рд▓िрди рд╣िрдЬिंрд╕
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рди्рдпाрдпिрдХ рдкुрдирд░ाрд╡िрд▓ोрдХрди рдХा рд╕िрдзांрдд рдХрд╣ा рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा
рдк्рд░рд╢्рди рдПрдХ рдмेрд░рд▓ рдоें рдХिрддрдиे рд▓ीрдЯрд░ рд╣ोрддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 159
рдк्рд░рд╢्рди рдЗрдХो рдоाрд░्рдХ рдХ्рдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХिрд╕ी рдЙрдд्рдд्рдкाрдж рдХे рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдоिрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХा рдк्рд░рдоाрдг
рдк्рд░рд╢्рди рдХोрдгाрд░्рдХ рдХे рд╕ूрд░्рдп рдоंрджिрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрд╕рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдирд░рд╕िंрд╣ рджेрд╡ рдк्рд░рдердо (рд╢ाрд╣ी рдЧंрдЧा рд░ाрдЬрд╡ंрд╢ )
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХो рд╢्рд░ी рд▓ंрдХा рд╕े рдХोрдирд╕ा рдЬрд▓рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рдердХ рдХрд░рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкाрдХ рдЬрд▓ рдбрдорд░ू рдордз्рдп
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рддेрд▓ рд╢ोрдзрдХ рдХाрд░рдЦाрдиा рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдбिрдЧрдмोрдИ
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╡рд░्рд╖ा ....................рдоाрдирд╕ूрди рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рдкрд╢्рдЪिрдо (south west)
рдк्рд░рд╢्рди рдЕंрддिрдо рдоोрд░्рдп рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдХोрди рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдмृрд╣рдж्рд░рде
рдк्рд░рд╢्рди рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╢ाрд╕рдХो рдиे рдмंрдЧाрд▓ рдХा рд╡ि
рднाрдЬрди рдХрдм рдХिрдпा  рдПрд╡ं рдХрдм рд░рдж्рдж рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1905    рдПрд╡ं 1911
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рдкрд╣рд▓ी рд░ेрд▓ рд▓ाрдЗрди  1853 рдоें рдоुंрдмрдИ рд╕े рдаाрдгे рддрдХ рдХिрд╕  рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рдХे рд╢ाрд╕рди рдХрд▓ рдоें рдмिрдЫाрдИ рдЧрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд░्рдб рдбрд▓рд╣ोрдЬी
рдк्рд░рд╢्рди рдлाрд░рд╡рд░्рдб рдм्рд▓ाрдХ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕ुрднाрд╖ рдЪрди्рдж рдмोрд╕(1939 )
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдЯ्рд░ेрдб рдпूрдиिрдпрди рдХाрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдкाрд╣िрд▓े рдЕрдз्рдп्рдХ्рд╖рдп рдХोрди рдеे ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ाрд▓ा рд▓ाрдЬрдкрдд рд░ाрдп
рдк्рд░рд╢्рди рд░ोрд▓ेрдЯ рдПрдХ्рдЯ рдХрдм рдкाрд╕ рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1919
рдк्рд░рд╢्рди рд╕рдХрд▓ рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдд्рдкाрдж (G D P ) рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХिрд╕ी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╕्рдеा рдоें рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдЙрдд्рдд्рдкाрджिрдд рдЕंрддिрдо рд╡рд╕्рддू рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУ рдХे  рдоूрд▓्рдпों рдХा рдпोрдЧ рд╕рдХрд▓ рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдд्рдкाрдж рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै
рдк्рд░рд╢्рди  рд╕рдл़ेрдж рд╣ाрдеिрдпों рдХा рджेрд╢ рдХोрдирд╕ा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдеाрдИрд▓ैंрдб
рдк्рд░рд╢्рди рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдбेрд▓्рдЯा рдХोрдирд╕ा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕ुंрджрд░ рд╡рди (рдЧंрдЧा рдирджी)
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрд╢्рд╡ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджिрд╡рд╕ рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдХिрд╕ рджिрди рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 8  рд╕िрддрдо्рдмрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдУрдзोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддि рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо  рдХрд╣ा рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдмाрдЬाрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдиीрддि рдХे рд▓िрдП рдХोрди рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдеा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрд▓ाрдЙрдж्рджीрди рдЦिрд▓рдЬी
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдХुрд▓ рдХिрддрдиी рдЕрдиुрд╕ूрдЪिрдпा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 12 (рдк्рд░ाрд░ंрдн рдоें 8)
рдк्рд░рд╢्рди рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпрдзीрд╢ рдХिрддрдиे рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓िрдП рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрддे рдЬाрддे рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ 9
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рд╕рдмрд╕े рдкाрд╣िрд▓े рдХिрд╕ рд╡ाрдж (case )  рдоें рд╡िрдбिрдпो рдХांрдл्рд░ेंрд╕िंрдЧ рд╕े рд╕ुрдирд╡ाрдИ рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрдм्рджुрд▓ рдХрд░ीрдо рддेрд▓рдЧी (2006)
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рдоाрдирд╡ рдЕрдзिрдХाрд░ рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕्рдердкрдиा рдХрдм рд╣ुрдИ ?
рдЙрдд्рддрд░ 27 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1993
рдк्рд░рд╢्рди рднाрд░рдд рдоें рдкрд╣िрд▓ी рдорд╣िрд▓ा, рдЬो рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХी рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпрдзीрд╢ рдмрдиी, рдХा рдиाрдо  рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рд▓ीрд▓ा рд╕ेрда
рдк्рд░рд╢्рди рд░ाрдбाрд░ (RADAR )рд╡िрдоाрдиों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХोрдирд╕ी рддрд░ंрдЧो рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдоाрдЗрдХ्рд░ो рддрд░ंрдЧो (MICRO WAVE) рдХा
рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХो рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд░ाрдЬ्рдпों рдкрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ाрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЧुрд╡рд╣ाрдЯी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХो(7 рд░ाрдЬ्рдпों рдкрд░ )
рдк्рд░рд╢्рди рдЖрд╕िрдпाрди (ASEAN )  рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд░ूрдк рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ association of south east asian  nation      
рдк्рд░рд╢्рди рдоोрдкрд▓ा рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХрдм рдФрд░ рдХрд╣ा рд╣ुрдЖ ?
рдЙрдд्рддрд░ 1921 рдоें рдХेрд░рд▓  рдоें рд╣ुрдЖ
рдк्рд░рд╢्рди рд░рдХ्рдд рджрдм(BLOOD PRESSURE) рдиाрдкрдиे рдХे рдЙрдкрдХрд░рдг рдХा рдиाрдо рдмрддाрдУ ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЗрд╕्рдлिрдЧ्рдоो  рдоीрдЯрд░
рдк्рд░рд╢्рди рдкुрд▓िрдд्рдЬ़рд░ рдкुрд░ुрд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा (juornalism )
рдк्рд░рд╢्рди рд╡िрдЯाрдоिрди рдмी 12  рдоें рдХोрдирд╕ा рддрдд्рд╡ рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдХोрдмाрд▓्рдЯ
рдк्рд░рд╢्рди рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рд╕рдмрд╕े рдкाрд╣िрд▓े рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХрд╣ा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ рдЪंрдкाрд░рдг (рдмिрд╣ाрд░)
рдк्рд░рд╢्рди 'рджрдХ्рд╖िрдг рдЧंрдЧोрдд्рд░ी' рдХрд╣ा рд╕्рдеिрдд рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ рдЕрди्рдЯाрд░्рдХ्рдЯिрдХा (рд╢ाрдж рдХेंрдж्рд░ )
рдк्рд░рд╢्рди рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рдЕрд╕рд╣рдпोрдЧ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХрдм рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा ?
рдЙрдд्рддрд░ 1920
рдк्рд░рд╢्рди рд▓рд╣рд╕ुрди рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧंрдз рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдгрд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рд▓्рдлрд░ рдпुрдХ्рдд рдпोрдЧिрдХों рдХे рдХाрд░рдг
рдк्рд░рд╢्рди рд╡рд╣ рд╡рд╕्рддु рдЬिрд╕рдХे рдЧुрд░ुрдд्рдд्рд╡िрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдХाрд░рди рдк्рд░рдХाрд╢ рдХा рднी рдЙрд╕рдХी рд╕рддрд╣ рд╕े рдкрд▓ाрдпрди рдирд╣ीं рд╣ो рдкрддा рд╣ै ?
рдЙрддрд░ рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ (BLACK HOLE )
рдк्рд░рд╢्рди рд░рдмрдб़ рдХे рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рд╡рд▓्рдХिрдиिрдХрд░рдг рдХिрд╕ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рд╕рд▓्рдлрд░ (рдЧंрдзрдХ )
рдк्рд░рд╢्рди рд╕рдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХी рдорд╣ाрд╕рднा рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХी рдХाрд░्рдпрд╡рдзि рдХिрддрдиी рд╣ोрддी рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░ рдПрдХ рд╡рд░्рд╖